Зеренді ауданы
| Қазақстан ауданы | |||
| Зеренді ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
21 | ||
| Кенттік әкімдіктер саны |
1 | ||
| Ауыл саны |
79 | ||
| Әкімі |
Әсен Дулатұлы Жақсылықов[1] | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Зеренді ауылы, Тәуелсіздік көшесі, №71 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
52°55′ с. е. 69°22′ ш. б. / 52.917° с. е. 69.367° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 52°55′ с. е. 69°22′ ш. б. / 52.917° с. е. 69.367° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1935 | ||
| Жер аумағы |
7,8 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
35 078[2] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (67,08%), орыстар (23,82%), немістер (2,79%), украиндар (2,23%), татарлар (1,14%), беларустар (0,85%), поляктар (0,58%), басқалары (1,51%)[3] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі |
021200-021231[4] | ||
| Автомобиль коды |
03 | ||
|
| |||
|
| |||
Зеренді ауданы – Ақмола облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс. 1935 жылы құрылған. 1997 жылы Көкшетау ауданымен біріктірілді. Жер аумағы 7,8 мың км². Аудан орталығы – Зеренді ауылы.
Географиялық орны, жер бедері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Солтүстігі мен батысында СҚО-ның Тайынша және Айыртау аудандарымен, шығысында Бурабай, оңтүстігінде Сандықтау аудандарымен шектеседі.
Зеренді ауданы Көкшетау қыратының солтүстігін алып жатыр. Жер бедері аласа таулы, ұсақ шоқылы, ойлы-белесті жазық. Ірі таулары: Зеренді (587 м), Жыланды (609 м), Қараүңгір, Қаратау, Қошқарбай, Шымылдықты, Байөтер (551 м), Елікті (502 м), Нарөлген (489 м), т.б. Кен байлықтарынан алтын, қызғылт гранит, доломит, құрылысқа жарамды тас, құм, каолин, емдік саз, т.б. кездеседі.
Климаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Климаты тым континенттік: қысы ұзақ (қар 140 – 160 күн жатады) суық, қары аз (20 см), жазы жылы әрі құрғақ. Ауаның орташа темпепатурасы қаңтарда –18°С, шілдеде 19°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 350 – 400 мм. Ауданның оңтүстіктен солтүстігіне қарай Шағалалы өзен мен оның оң саласы Қылшықты өзен ағып өтеді. Оңтүстігінен Есілдің оң салалары – Жабай, Аршалы, Қошқарбай бастау алады. Аудан аумағында көлдер көп. Ірілері: Зеренді, Қарағайлыкөл, Айдабол, Бірқыз, Шымылдықты, Құмдыкөл (тұщы), Қараүңгір, Жамантұз, Жолдыбай, Ақметжансор.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан жерінде шіріндісі мол қара және күңгірт қоңыр топырақ кең тараған, сортаңдар да кездеседі. Тың игеру жылдары ауданның көп жері жыртылған. Ауданның солтүстік бөлігін қайың, терек шоқтары өскен ормандар алып жатыр. Қыраттың биік жерлері мен шоқыларда қарағай, Зеренді өңірінде қылқан жапырақты орман, Кіші Түкті өңірінде қайыңды, теректі ормандар өседі. Орманда қарақат, таңқурай, мойыл, итмұрын, бүлдірген бар. Ашық жерлерде қараған, тобылғы, т.б. бұталар, бітік шалғындық, астық тұқымдас түрлі шөптер, қызғылт селеу, сәбізшөп, бетеге, жусан, тастақты жерлерінде қына өседі. Орманда қасқыр, бұлан, елік, қоян, түлкі, қарсақ, суыр, тиін, даласында кемірушілер кездеседі. Дала, су құстарының 200-ден аса түрі мекендейді. Ауданда Куйбышев, Самарбай, Зеренді, Кіші Түкті, т.б. орман шаруашылықтары мен олардың бөлімшелері орналасқан. Ірі елді мекендері: Айдабол, Алексеевка, Бірлестік, Зеренді, Шағалалы, Еленовка, Викторовка, Куропаткино, Симферопольское, Ақкөл.
Шаруашылығы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Зеренді ауданы экономикасының басты салалары егін және мал шаруашылығы. Ауыл шаруашылығын пайдаланылатын жері 642,4 мың га (2008), оның ішінде егістігі 233,7 мың га, тыңайған жері 112 мың га, шабындығы 3,1 мың га, жайылымы 278,2 мың га. Орман 85,9 мың га жерді қамтиды. Аудан жері арқылы Алматы – Петропавл, Қостанай – Барнауыл темір жол, Алматы – Петропавл, Атбасар – Көкшетау, Саумалкөл – Шортанды, т.б. автомобиль жолдары өтеді.[5]
Тұрғыны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[6] | 1999 | 2009[7] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 22957 | ▲27069 | ▲29296 | ▼29223 | ▲30519 | ▲50206 | ▼40591 | ▼35625 |
Тұрғындар саны: 38682 адам (2019)[8]
- Ұлттық құрамы: қазақтар (67,05%), орыстар (23,71%), немістер (2,75%), украиндар (2,34%), татарлар (1,17%), басқалары (2,97%)[9][10]
Әкімшілік бөлінісі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудандағы 79 елді мекен 1 кенттік, 1 ауылдық әкімдік пен 20 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Айдабол ауылдық әкімдігі | 1222 | ▼1041 | 85,2 | 587 | ▼511 | 87,1 | 635 | ▼530 | 83,5 |
| Ақкөл ауылдық округі | 2497 | ▼2154 | 86,3 | 1234 | ▼1095 | 88,7 | 1263 | ▼1059 | 83,8 |
| Алексеев кенттік әкімдігі | 2164 | ▼2017 | 93,2 | 1051 | ▼1002 | 95,3 | 1113 | ▼1015 | 91,2 |
| Бәйтерек ауылдық округі | 1438 | ▼1035 | 72 | 717 | ▼525 | 73,2 | 721 | ▼510 | 70,7 |
| Бұлақ ауылдық округі | 2297 | ▼2003 | 87,2 | 1132 | ▼1027 | 90,7 | 1165 | ▼976 | 83,8 |
| Викторов ауылдық округі | 2084 | ▼1607 | 77,1 | 1029 | ▼819 | 79,6 | 1055 | ▼788 | 74,7 |
| Зеренді ауылдық округі | 7695 | ▼7667 | 99,6 | 3697 | ▲3723 | 100,7 | 3998 | ▼3944 | 98,6 |
| Исаковка ауылдық округі | 955 | ▼635 | 66,5 | 493 | ▼345 | 70 | 462 | ▼290 | 62,8 |
| Күсеп ауылдық округі | 2608 | ▼2166 | 83,1 | 1314 | ▼1127 | 85,8 | 1294 | ▼1039 | 80,3 |
| Қанай би ауылдық округі | 953 | ▼703 | 73,8 | 484 | ▼360 | 74,4 | 469 | ▼343 | 73,1 |
| Қонысбай ауылдық округі | 2033 | ▲2292 | 112,7 | 1015 | ▲1374 | 135,4 | 1018 | ▼918 | 90,2 |
| Қызылегіс ауылдық округі | 809 | ▼514 | 63,5 | 399 | ▼269 | 67,4 | 410 | ▼245 | 59,8 |
| Қызылсая ауылдық округі | 833 | ▼496 | 59,5 | 423 | ▼251 | 59,3 | 410 | ▼245 | 59,8 |
| Мәлік Ғабдуллин ауылдық округі | 1213 | ▼1157 | 95,4 | 606 | ▼575 | 94,9 | 607 | ▼582 | 95,9 |
| Ортақ ауылдық округі | 919 | ▼772 | 84 | 471 | ▼411 | 87,3 | 448 | ▼361 | 80,6 |
| Приречен ауылдық округі | 1063 | ▼973 | 91,5 | 530 | ▼483 | 91,1 | 533 | ▼490 | 91,9 |
| Садовый ауылдық округі | 1401 | ▲1517 | 108,3 | 705 | ▲748 | 106,1 | 696 | ▲769 | 110,5 |
| Сарыөзек ауылдық округі | 895 | ▼643 | 71,8 | 461 | ▼338 | 73,3 | 434 | ▼305 | 70,3 |
| Сейфуллин ауылдық округі | 1473 | ▼1113 | 75,6 | 747 | ▼591 | 79,1 | 726 | ▼522 | 71,9 |
| Симферополь ауылдық округі | 1438 | ▼1182 | 82,2 | 727 | ▼624 | 85,8 | 711 | ▼558 | 78,5 |
| Троицк ауылдық округі | 1402 | ▼1005 | 71,7 | 716 | ▼507 | 70,8 | 686 | ▼498 | 72,6 |
| Шағалалы ауылдық округi | 3199 | ▼2933 | 91,7 | 1565 | ▼1477 | 94,4 | 1634 | ▼1456 | 89,1 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 40591 | ▼35625 | 87,8 | 20103 | ▼18182 | 90,4 | 20488 | ▼17443 | 85,1 |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Зеренді ауданына жаңа әкім тағайындалды (9 сәуір 2021).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ Ақмола облысының Статистика департаменті. 01.07.2019 Мұрағатталған 28 мамырдың 2011 жылы.
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2010 жылдың басындағы саны Мұрағатталған 17 қаңтардың 2013 жылы.
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
Сыртқы сілтеме
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Зеренді ауданы(қолжетпейтін сілтеме)
| |||||||||||||||||
.png)
| ||||||