Жаңасемей ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Жаңасемей ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
12 |
| Кенттік әкімдіктер саны |
2 |
| Ауыл саны |
32 |
| Әкімі |
Руслан Ерланұлы Базарбаев |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Семей қаласы, Әуезов даңғылы, №95А |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы |
27,1 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
20 868 адам (2021) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
18 |
|
| |
Жаңасемей ауданы — Абай облысының орталық бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Орталығы - Семей қаласы (аудан құрамына кірмейді).
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Алғаш рет Жаңасемей ауданы 1928 жылы Семей округінің құрамында құрылды. Ол 1930 жылы жойылды.
1938 жылы 4 ақпанда Шығыс Қазақстан облысының құрамында Жаңасемей ауданы қалпына келтірілді. Оның құрамына Бағана, Балтатарақ, Глухов, Делбегетей, Знаменск, Ертіс, Карпов, Климентьев, Көкен, Қорғанбай, Мұрат, Озёрск, Ескісемей, Талица, Тепкаши, Шар, Шебінді ауылдық кеңестері кірді.
1939 жылы 14 қазанда Жаңасемей ауданы Семей облысының құрамына кірді. Сол жылы 16 қазанда Делбегетей, Карпов және Қорғанбай ауылдық кеңестері Шар ауданына берілді.
1945 жылдың 1 қаңтарына қарай облыс құрамына Бағана, Балтатарақ, Глуховск, Жиенәлі, Жаңасемей, Знаменск, Ертіс, Климентьев, Көкен, Мұрат, Озёрск, Ескісемей, Талица, Тепкаши, Шар, Шебінді және Ебетей ауылдық кеңестері кірді.
1948 жылы 10 маусымда Үшаша, Байуақ және Келменбет ауылдық кеңестері Павлодар облысының Май ауданынан Жаңасемей ауданына ауыстырылды.
1950 жылы Келменбет ауылдық кеңесі жойылды. Жыланды ауылдық кеңесі құрылды.
1954 жылы Үшаша ауылдық кеңесі Байуақ ауылдық кеңесіне, Жыланды Бағанаға, Ескісемей Глуховқа, Балтатарақ Ертіске, Талица Шарға, Ебетей Шебіндіге қосылды.
1957 жылы Климентьев, Шебінді және Шар ауылдық кеңестері Новобаженов ауылдық кеңесі болып біріктірілді.
1957 жылы 11 қарашада Жаңасемей ауданы таратылды. Оның аумағы Жаңа Покров пен Шар аудандары арасында бөлінді.
1966 жылы 31 қаңтарда Жаңасемей ауданы қалпына келтірілді. Оның құрамына Жарма ауданының Новобаженов ауылдық және Суықбұлақ кенттік кеңестері кірді; Абай ауданының Знаменск ауылдық кеңесі; Бесқарағай ауданының Глухов және Жиеналы ауылдық кеңестері; Бородулиха ауданының Зубаир, Ертіс, Жаңа Покров, Петропавл, Семейтау және Тепкаши ауылдық кеңестері кірді.
1967 жылы Тепкаши ауылдық кеңесі Озёрск ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1968 жылы Делбегетей және Қарасу ауылдық кеңестері Жарма ауданынан Жаңасемей ауданына берілді. Приречный ауылдық кеңесі құрылып, Семейтау ауылдық кеңесі жойылды.
1972 жылы Делбегетей мен Қарасу ауылдық кеңестері, сондай-ақ Суықбұлақ кенттік кеңесі Шар ауданына берілді.
1974 жылы Берёзов кенттік кеңесі құрылды.
1981 жылы Жазық, 1982 жылы - Бұлақ, 1985 жылы - Достық, 1992 жылы - Жарқын ауылдық кеңестері құрылды.
1986 жылы ауданда 2 кенттік (Берёзов, Шүлбі) және 13 ауылдық кеңес (Бұлақ, Глухов, Достық, Жазық, Жиеналы, Знаменка, Зубаир, Ертіс, Новобаженов, Новопокров, Озёрки, Петропавл, Приречный) болған.[1]
1996 жылы 20 тамызда Жаңасемей ауданы жойылып, Семей қаласының қарамағына Шүлбі, Берёзовка кенттері, Бұлақ, Достық, Жазық, Жарқын, Жиеналы, Знаменка, Ертіс, Новобаженов, Озёрск, Приречный ауылдық округтері, Бесқарағай ауданына Глухов ауылдық округі және Бородулиха ауданына Зубаир, Новопокров, Петропавлов ауылдық округтері берілді.[2]
2023 жылғы 28 желтоқсандағы ҚР Президентінің №424 Жарлығымен 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Жаңасемей ауданы төртінші рет қайта құрылды. Құрамына Семей қаласына қарасты Абыралы, Айнабұлақ, Ақбұлақ, Алғабас, Ертіс, Новобаженово, Озёрки, Приречный, Жиенәлі, Достық, Қараөлең, Көкентау ауылдық округтері мен Шүлбі, Шаған кенттері енді.[3]
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Солтүстігінде Бесқарағай, Бородулиха аудандарымен, шығысында Шығыс Қазақстан облысының Ұлан ауданымен, оңтүстік-шығысында Жарма, оңтүстігінде Абай, Аягөз аудандарымен, батысында Павлодар облысының Май және Қарағанды облысының Қарқаралы аудандарымен шектеседі.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| 1939 | 1970 | 1979 | 1989[4] |
|---|---|---|---|
| 17976 | ▲39351 | ▼35590 | ▲40716 |
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудандағы 32 елді мекен 12 ауылдық округ пен 2 кенттік әкімдікке біріктірілген:
| Ауылдық округтер | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Абыралы ауылдық округі | 638 | ▼423 | 66,3 | 312 | ▼225 | 72,1 | 326 | ▼198 | 60,7 |
| Айнабұлақ ауылдық округі | 383 | ▼233 | 60,8 | 207 | ▼133 | 64,3 | 176 | ▼100 | 56,8 |
| Ақбұлақ ауылдық округі | 667 | ▼459 | 68,8 | 334 | ▼245 | 73,4 | 333 | ▼214 | 64,3 |
| Алғабас ауылдық округі | 1069 | ▼688 | 64,4 | 527 | ▼348 | 66 | 542 | ▼340 | 62,7 |
| Достық ауылдық округі | 1719 | ▼1594 | 92,7 | 861 | ▼782 | 90,8 | 858 | ▼812 | 94,6 |
| Ертіс ауылдық округі | 2654 | ▼2506 | 94,4 | 1312 | ▼1265 | 96,4 | 1342 | ▼1241 | 92,5 |
| Жиенәлі ауылдық округі | 981 | ▼721 | 73,5 | 491 | ▼387 | 78,8 | 490 | ▼334 | 68,2 |
| Көкентау ауылдық округі | 2236 | ▼1647 | 73,7 | 1143 | ▼909 | 79,5 | 1093 | ▼738 | 67,5 |
| Қараөлең ауылдық округі | 2029 | ▼1416 | 69,8 | 1008 | ▼709 | 70,3 | 1021 | ▼707 | 69,2 |
| Новобаженов ауылдық округі | 3247 | ▼2296 | 70,7 | 1615 | ▼1184 | 73,3 | 1632 | ▼1112 | 68,1 |
| Озёрки ауылдық округі | 3106 | ▲3343 | 107,6 | 1508 | ▲1707 | 113,2 | 1598 | ▲1636 | 102,4 |
| Приречный ауылдық округі | 2625 | ▼2205 | 84 | 1307 | ▼1132 | 86,6 | 1318 | ▼1073 | 81,4 |
| Шаған кенттік әкімдігі | 725 | ▼484 | 66,8 | 361 | ▼248 | 68,7 | 364 | ▼236 | 64,8 |
| Шүлбі кенттік әкімдігі | 3149 | ▼2853 | 90,6 | 1470 | ▼1250 | 85 | 1679 | ▼1603 | 95,5 |
| Жалпы саны | 25228 | ▼20868 | 82,7 | 12456 | ▼10524 | 84,5 | 12772 | ▼10344 | 81 |
Ірі елді мекендері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Елді мекен | Халқы (2021) |
|---|---|
| Шүлбі | ▼ 2853 |
| Озёрки | ▲ 2111 |
| Новобаженово | ▼ 1498 |
| Қайнар | ▼ 1415 |
| Көкентау | ▼ 1373 |
| Шақаман | ▲ 1333 |
| Мұқыр | ▼ 1129 |
| Приречное | ▼ 1002 |
| Прииртышское | ▼ 863 |
| Алғабас | ▼ 688 |
| Бұлақ | ▼ 675 |
| Бөкенші | ▼ 615 |
| Жарқын | ▼ 557 |
| Шаған | ▼ 484 |
| Абыралы | ▼ 422 |
Әкімдері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Руслан Ерланұлы Базарбаев (02.2024 жылдан бастап)
Экономикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жаңасемей ауданы өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын дамыту үшін қолайлы. Ауданда өнеркәсіп салаларының 7 ірі және орта кәсіпорындары жұмыс істейді: "Қаражыра" ЖШС (көмір өндіру), "ФИК Алел" АҚ (құрамында алтын бар кенді өндіру және өңдеу), "Шүлбі ГЭС" АҚ (электр энергиясын өндіру), "ARX MINERALS" ЖШС (құрамында мыс бар кендерді өндіру және өңдеу), "Прииртышская бройлерная құс фабрикасы" ЖШС, "Агрофирма Приречное" ЖШС.[6]
Әйгілі адамдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Төлеубай Аманов (1923—1978) — қазақ ғалымы, физика-математика ғылымдарының докторы (1967), профессор (1969), Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі (1972) Жаңасемей ауданы, Құрманқожа ауылында дүниеге келді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақ КСР. 1986 жылғы 1 қаңтарға әкімшілік-аумақтық бөлінісі
- ↑ Семей облысының әкімшілік-аумақтық құрылымының тарихы туралы анықтамалық. — Семей, 2006.
- ↑ Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- ↑ Жаңасемей ауданының құрамына қандай ауылдар енді
| ||||||||||||||
| ||||||