Қазақстанның еуропалық бөлігі
Қазақстанның Еуропалық бөлігі немесе Қазақстанның Еуропалық аумағы немесе Еуропалық Қазақстан — географиялық жағынан Еуропаға жататын Қазақстан аумағының батыс бөлігі.
Орал таулары мен Жайық өзені бойынша Еуропа мен Азия арасындағы шекара жүргізілген жағдайда Қазақстанның еуропалық бөлігінің құрамына Батыс Қазақстан және Атырау облыстарының Батыс (оң жағалау) бөліктері (Орал және Атырау облыстарының әкімшілік орталықтарын қоса алғанда) кіреді, олардың жалпы халқы 1 млн адамнан сәл аз, бұл осындай еуропалық мемлекеттердің халқынан көп Исландия мен Черногория сияқты. Алайда, географтар көбінесе Орал таулары мен Мұғалжардың шығыс жағында, Ембі өзенінде және Каспий теңізінің солтүстік жағалауында шекара өткізеді.
География[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аумағы шамамен 148 000 км2, бұл Қазақстанды Еуропадағы аумақ бойынша 14-ші орынға қояды (кеңестік жіктеу бойынша 381 567 км2 және 7-ші орын). Қазақстанның Еуропалық бөлігі негізінен Каспий маңы ойпатында және жалпы сыртта орналасқан. Батыс және солтүстік жағынан Ресей Федерациясының аумағымен шектелген, шығыс жағынан Жайық өзенімен, оңтүстігінен Каспий теңізімен және Еділ атырауының кішкене бөлігімен шектелген.
Қазақстанның еуропалық бөлігіндегі әкімшілік бірліктер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан — әлемнің екі бөлігінде, Еуропа мен Азияның шекарасында орналасқан мемлекет; елдің көп бөлігі Азияның батыс бөлігінде, сондай-ақ оның орталық бөлігінде, кішісі - Шығыс Еуропада орналасқан. Сонымен қатар, Еуропа мен Азия арасындағы шекараны өткізудің әртүрлі нұсқалары бар.
Шекара көбінесе Орал таулары мен Мұғалжардың Шығыс табаны, Ембі өзені және Каспий теңізінің солтүстік жағалауы бойымен өтеді.
Басқа дереккөздерге сәйкес, шекара Орал таулары мен Жайық өзені арқылы өтуі мүмкін. Бұл жағдайда Қазақстанның еуропалық бөлігінің құрамына толығымен Бөкей ордасы, Жаңақала, Жәнібек, Бәйтерек, Казталов, Тасқала аудандары, сондай-ақ облыстың облыстық орталығы — Орал қаласы кіреді. Ақжайық ауданы өзінің оң жағалауының бөлігі болып табылады. Атырау облысында Қазақстанның Еуропалық бөлігінің құрамына Исатай және Құрманғазы аудандары, сондай-ақ облыс орталығының батыс бөлігі Атырау қаласы және Индер және Махамбет аудандарының оң жағалау бөліктері кіреді.
-
Жайық өзені бойынша шекараны өткізу нұсқасы -
Ембі өзені бойынша шекараны өткізу нұсқасы
Саяси қатынастар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Еуропалық Одақ Қазақстанның ең ірі экономикалық серіктесі болып табылады, оның үлесіне оның жалпы саудасының шамамен 30%-ы тиесілі және қазақстандық экспорттың 41% - алады. Қазақстан ЕО-дан тікелей шетелдік инвестициялардың ірі алушысы болып табылады.[1]
Қазақстанда Еуропалық аумақтың болуы оның географиялық тұрғыдан еуропалық мәртебесі мен Еуропалық Одаққа әлеуетті мүшелігі пайдасына дәлелді дәлел болып табылады[2][3]. 2009 жылы Қазақстанның Ресейдегі елшісі Әділбек Жақсыбеков: "біз болашақта Еуропалық Одаққа қосылғымыз келеді, бірақ Эстония мен Латвия ретінде емес, тең құқылы серіктес ретінде қосылғымыз келеді", - деді.[4]
Еуропалық Одақпен екіжақты қатынастар 1994 жылы жасалған серіктестік және ынтымақтастық туралы келісіммен реттеледі[5]. Қазақстанның Еуропалық Одақпен және оған мүше мемлекеттермен әріптестігі мен ынтымақтастығын кеңейту 2016 жылғы наурызда ел Парламентінде ратификацияланды[6]. Қазақстан да жаңа әріптестік үшін ЕО Орталық Азия бағдарламасының бөлігі болып табылады[7].
Қазіргі уақытта Қазақстан Еуропа кеңесінде бақылаушы, Еуропалық комиссияның құқық арқылы демократия үшін (Венеция комиссиясы) ұйымының толыққанды мүшесі, Еуропалық жоғары білім беру кеңістігінің, Еуропалық футбол қауымдастықтары одағының (УЕФА) мүшесі және т. б. болып табылады.
Осыған қарамастан, Қазақстан қазіргі уақытта Еуропа мен Азия арасында орналасқан Ресей, Түркия, Кипр, Әзірбайжан, Армения және Грузиядан (Еуропа Кеңесінің және басқа да көптеген еуропалық ұйымдар мен институттардың мүшелері) айырмашылығы Еуропамен тығыз геосаяси және экономикалық байланыстарға ие[8][9].
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Kazakhstan - Trade - European Commission.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Kazakhstan Мұрағатталған 25 ақпанның 2021 жылы., Speech delivered by Charles Tannock in the plenary of the European Parliament on 16 March 2005.
- ↑ Debates - Thursday, 16 March 2006.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Казахстан собрался вступить в ЕС: Бывший СССР: Lenta.ru.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ EU-Kazakhstan relations - Factsheet. European Union.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 23 ақпан 2016.
- ↑ Kazakh parliament ratifies accord on broadening partnership with EU. Тексерілді 14 мамырдың 2022.
- ↑ EU - Kazakhstan. European Council Newsroom. Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 сәуір 2016.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Казахстан не будет вступать в Совет Европы?.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Kazakhstan in Europe: Time for European Integration? (ағыл.).