Османлы түрік тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

	Османлы тілі
Елдер:	Үлгі:Байрақ/Ұлы Османлы Мемлекеті
Жойылды:	Жаңарту нәтижесінде 1928 жылдан бері қазіргі түрік тілі ретінде белгілі
Классификация
Санаты:	Еуразия тілдері
	Алтай тілдері Түркі тілдері Батыс түркі тілдері Оғыз тілдері
Жазуы:	Османлы түрік әліпбиі (1928 жылдан бері қолданылмайды)
Тіл коды
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	ota
ISO 639-3:	ota
	Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме Жаңарақ өңдеме →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

20:30, 2016 ж. тамыздың 1 кезіндегі нұсқа

Османлы тілі (осман. لسان عثمانی‎ — Lisân-ı Osmânî) — Ұлы Османлы Мемлекетінің әкімшілік және әдеби тілі ретінде қолданылған тіл. Оның құрамында араб және парсы тілдерінен енген кірме сөздердің саны өте қомақты. Соның салдарынан османлы тілі елдің білім деңгейі төменірек азаматтарына онша түсінікті болмады. Алайда біртіндеп түрік сөйлеу тілі османлы түрікшесінің қатты ықпалына шалдықты.

Құрылымы

Османлы тіліндегі арабшадан енген сөздер оған тікелей арабшадан емес, парсы тілі арқылы енгені сол сөздердің фонологиялық қасиеттерінен көрінеді. Яғни араб сөздерін көптеп сіңірген парсы тілі түркі тайпаларының түркі тіліне олар солтүстік-шығыс Иранда көшіп жүрген кезінде, олардың батысқа, қазіргі Анатолия түбегіне қарай көшуінен бұрынғы кезеңде әсер еткен. Араб тілімен қатынастары азырақ түркі тілдерінде, мысалы татар тіліндегі араб сөздерінде парсы фонетикасының ықпалы байқалатындығы осының тағы бір дәлелі бола алады.

Әлеуметтік және прагматикалық мағынада османлы түрікшесін мына үш түрге бөлуге болады:

Fasih Türkçe (әдеби түрікше): әкімшілік пен поэзия тілі.
Orta Türkçe (орта түрікше): жоғарғы таптар мен сауда-саттықтың тілі.
Kaba Türkçe (қарапайым түрікше): төменгі таптардың тілі.

Түрік тілін қолданушы осы варианттардың әрқайсысын түрлі мақсаттарда қолданылатын. Мысалы, хатшы болып істейтін адам ресми құжат жазғанда бал деген ұғымды білдіру үшін арабтың asel (عسل) сөзін қолданатын да, сол балды базарда сатып алғанда түріктің bal сөзін қолданатын.

Тарихы

Османлы тілінің тарихын үш кезеңге бөлуге болады

Eski Osmanlı Türkçesi (Ескі османлы түрікшесі): XVI ғасырға дейін қолданылған. Ол салжұқтар және Анадолы түрік бейліктері қолданған түрік тіліне өте жақын. Оларды біріктіріп кейде Eski Anadolu Türkçesi (Ескі Анадолы түрікшесі) деп атайды.

Orta Osmanlı Türkçesi (Орта османлы түрікшесі) немесе Klasik Osmanlıca (Классикалық османлыша): XVI ғасырдан бастап Танзимат жаңартуларына дейін қолданыста болған әдебиет және әкімшілік тілі. Османлы тілі дегенде көпшілік жағдайда осы кезеңнің тілі туралы сөз болады.

Yeni Osmanlı Türkçesi (Жаңа османлы түрікшесі): мерзімді баспа және батысшыл әдебиеттің ықпалымен 1850 жылдан бастап XX ғасырға дейін қалыптасты.

Тіл жаңартпасы

Ұлы Османлы Мемлекеті Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін құлағаннан кейін және Түрік Республикасы орнағаннан кейін 1928 жылы тіл жаңартпасы жүргізіліп, тілдегі көптеген араб және парсы кірме сөздері түрік баламаларымен алмастырылды. Араб әліпбиінің орнына толықтырылған латын әліпбиі енгізілді. Бұл реформа Мұстафа Кемал Ататүрік жүргізген жаңартулардың бір бөлігі болатын. Бұл өзгерістердің басты мақсаты — әдеби түрік тілінің ауызекі тілге жақынырақ түрін қалыптастырып, Түркияның Ұлы Османлы Мемлекетінің орнына пайда болған ұлттық мемлекет ретіндегі сана-сезімін баянды ету болды.

Төменде түрік тіліндегі алмастырылған сөздердің тізімінен алынған үш мысал келтірілген. Османлы түрікшесіндегі үш парсы сөзінің қазіргі түрікшеде қандай сөздермен алмастырылғаны көрсетілген:

Қазақша	Османлыша	Қазіргі түрікше
уәзипа	واجب vâcib	zorunlu
мүшкіл	مشکل müşkül	güçlük, zorluk
шаһар	شهر şehir	şehir

Тарихи ықпалы

Тарихи тұрғыдан алғанда, османлы түрікшесін қазіргі түрік тілінің ізашары деп атау дұрыс емес. Керісінше, қазіргі түрік тілін латын әліпбиімен жазылатын, көптеген неологизмдер енгізілген «жаңа османлы түрікшесі» деп атауға болады. Османлы түрікшесі мен қазіргі түрік тіліндегі ең басты айырмашылық — қазіргі тілде араб және парсы тілдерінің ережелері бойынша құрама сөздер жасалмайды. Ондай сөздер тілде әлі де бар, бірақ олардың қолданылу аясы шектеулі; тек ғылыми, философиялық немесе діни контекстерде ғана қолданылады. Мысалы сөзбе-сөз аударғанда «құдайлық тағдыр» дегенді, ал мағынасы «құдайдың жазмышы» дегенді білдіретін takdîr-i ilâhî деген изафет құрылымы қазір де қолданылады. Егер осы сөз тіркесін қазіргі түрік тілінің ережелерімен құрастырғанда, ол ilâhî takdîr («құдайлық жазмыш») деген түрде болар еді.

Әліпби

Толық мақаласы: Османлы түрік тілінің әліпбиі

Османлы түрікшесі негізінен Османлы түрік тілінің әліпбиімен (الفبا elifbâ) жазылатын. Ол әліпби парсы әліпбиінің ықпалына ұшыраған араб әліпбиінің бір түрі болатын. Бірақ османлы түрікшесінің армен жазуымен жазылған кездері де болған: мысалы, Османлы империясында жазылған алғашқы роман «Акаби романын» 1851 жылы Вартан паша армен әріптерімен жазған. Сол сияқты, I Әбділмәжит кезінде османлының теңгесін соғумен айналысқан армен ұлтынан шыққан Дүзұлылар әулеті өз жазбаларын османлы түрікшесінде, бірақ әрмен әліпбиімен жүргізген. Басқа жазу жүйелері де қолданылған, мысалы грек әліпбиін, еврей әліпбиінің Раши хатын мұсылман-емес топтар қолданған, себебі араб әліпбиі Ислам дінімен байланысты болған. Керісінше жағдайлар да болған. Мысалы, грекше сөйлейтін мұсылмандар османлы түрік әліпбиін қолданып, грек тілінде жаза алатын болған.

Сөздегі орны бойынша жазылу түрлері				Аты	ALA-LC траслитерациясы	қазіргі түрікшеде
дара	аяғында	ортада	басында	Аты	ALA-LC траслитерациясы	қазіргі түрікшеде
ﺍ	ﺎ	—		elif	a, â	a, e
ﺀ	—			hemze	ˀ	', a, e, i, u, ü
ﺏ	ﺐ	ﺒ	ﺑ	be	b, p	b
ﭖ	ﭗ	ﭙ	ﭘ	pe	p	p
ﺕ	ﺖ	ﺘ	ﺗ	te	t	t
ﺙ	ﺚ	ﺜ	ﺛ	se	s	s
ﺝ	ﺞ	ﺠ	ﺟ	cim	c, ç	c
ﭺ	ﭻ	ﭽ	ﭼ	çim	ç	ç
ﺡ	ﺢ	ﺤ	ﺣ	ha	ḥ	h
ﺥ	ﺦ	ﺨ	ﺧ	hı	ẖ	h
ﺩ	ﺪ	—		dal	d	d
ﺫ	ﺬ	—		zel	z	z
ﺭ	ﺮ	—		re	r	r
ﺯ	ﺰ	—		ze	z	z
ﮊ	ﮋ	—		je	j	j
ﺱ	ﺲ	ﺴ	ﺳ	sin	s	s
ﺵ	ﺶ	ﺸ	ﺷ	şın	ş	ş
ﺹ	ﺺ	ﺼ	ﺻ	sat, sad	ṣ	s
ﺽ	ﺾ	ﻀ	ﺿ	dat, dad	ż, ḍ	d, z
ﻁ	ﻂ	ﻄ	ﻃ	tı	ṭ	t
ﻅ	ﻆ	ﻈ	ﻇ	zı	ẓ	z
ﻉ	ﻊ	ﻌ	ﻋ	ayın	ʿ	', h
ﻍ	ﻎ	ﻐ	ﻏ	gayın	ġ	g, ğ
ﻑ	ﻒ	ﻔ	ﻓ	fe	f	f
ﻕ	ﻖ	ﻘ	ﻗ	kaf	ḳ	k
ﻙ	ﻚ	ﻜ	ﻛ	kef	k, g, ñ	k, g, ğ, n
ﮒ	ﮓ	ﮕ	ﮔ	gef¹	g	g, ğ
ﯓ	ﯔ	ﯖ	ﯕ	nef, sağır kef	ñ	n
ﻝ	ﻞ	ﻠ	ﻟ	lam	l	l
ﻡ	ﻢ	ﻤ	ﻣ	mim	m	m
ﻥ	ﻦ	ﻨ	ﻧ	nun	n	n
ﻭ	ﻮ	—		vav	v, o, ô, ö, u, û, ü	v, o, ö, u, ü
ﻩ	ﻪ	ﻬ	ﻫ	he	h, e, a	h, e, a
ﻻ	ﻼ	—		lamelif	lâ	la
ﻯ	ﻰ	ﻴ	ﻳ	ye	y, ı, i, î	y, ı, i

¹gef әрпінің дұрыс түрінде ﻙ-ның кіші кафы және گ-ның қосарланған сызығы болуы тиіс. Қазіргі қаріптерде сирек кехздеседі.

Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері осында тізіп жатуға тым көп. Мұнда солардың ең бастылары келтірілген.

Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері

Бүгіндері дүние жүзінде Османлы түрік әдебиетінің мыңдаған курстары ұсынылады. Тарихи маңызы зор классикалық тіл ретінде османылы түрікшесін Түркияның жалғыз өзінде отыз мыңнан астам студент зерттеуде [1].

Түркия университеттеріндегі курстар

Erciyes Üniversitesi http://fef.erciyes.edu.tr/pxp/posts/tar-141-osmanlica-i702.php Әдебиет факультеті — курстың мазмұны және кестесі.
Sabanci University
— Бастауыш және орташа деңгейдегі үйренушілерге арналған османлы түрікшесі
Bogazci Universiti
— Ерте кезеңнен бастап 19-шы ғасырға дейінгі түрлі тақырыптардағы мәтіндерді зерттеу
Beykent University
— Османлы түрік тілі бойынша курс туралы
Eastern Mediterranean University
— Османлы түрік тілі мен жазуы
Baskent University
— Османлы түрік тілі мен диуан әдебиеті.
Mersin University Түрік тілі мен әдебиетінің факультеті.
İstanbul University Тарих
Kastamonu University Түрікше үйретуші (Türkçe öğretmenliği)
Doğu Akdeniz Üniversitesi Түрікше үйретуші (Türkçe öğretmenliği)
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Түрік әдебиеті (Türk Dili ve Edebiyatı)
Selçuk Üniversitesi Әдебиет үйретушісі (Edebiyat Öğretmenliği)
Yakın Doğu Üniversitesi Тарих үйретушісі (Tarih Öğretmenliği)
Trakya Üniversitesi Өнер тарихы
Yeditepe University Тарих
Lefke Avrupa Üniversitesi Тарих
Abant İzzet Baysal University Тарих

Ғаламтордағы курстар

Османлы түрікшесі бойынша курстар

Ғаламтордағы османлы түрік ресурстары

Османлы-түрік сөздіктері мен құралдары

Тағы қараңыз

Әдебиеттер

Lewis, Geoffrey. «The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success».

Түсініктемелер

Сыртқы сілтемелер

http://www.osmanlimedeniyeti.com Османлы түрік мәтіндерінің жинағы

@@ 1-жол: / 1-жол: @@
 {{Тілдер
  |түсі                     = алтай
- |аты                      = османлы түрікшесі
+ |аты                      = Османлы тілі
  |өз атауы                 =
  |айтылуы                  =
- |елдер                    = Османлы империясы
+ |елдер                    = {{Байрақ|Ұлы Османлы Мемлекеті}}
  |аймақтар                 =
  |ресми тіл                =
@@ 11-жол: / 11-жол: @@
  |рейтинг                  =
  |күйі                     =
- |жойылды                  = Реформа нәтижесінде [[1928]] жылдан бері [[Түрік тілі|қазіргі түрік тілі]] ретінде белгілі
+ |жойылды                  = Жаңарту нәтижесінде [[1928 жыл]]дан бері қазіргі [[түрік тілі]] ретінде белгілі
  |санаты                   = Еуразия тілдері
  |классификация            =
@@ 24-жол: / 24-жол: @@
  |ISO3                     = ota
 }}
-'''Османлы түрікшесі''' ({{lang-tr|Osmanlıca}} немесе {{lang|tr|''Osmanlı Türkçesi''}}, {{lang-ota|لسان عثمانی}} {{lang|ota-Latn|''lisân-ı Osmânî''}})&nbsp;— [[Османлы империясы]]ның әкімшілік және әдеби тілі ретінде қолданылған [[түрік тілі]]нің бір түрі. Оның құрамында [[Араб тілі|араб]] және [[Парсы тілі|парсы]] тілдерінен енген кірме сөздердің саны өте қомақты. Соның салдарынан османлы түрікшесі елдің білім деңгейі төменірек азаматтарына онша түсінікті болмады. Алайда біртіндеп түрік сөйлеу тілі османлы түрікшесінің қатты ықпалына шалдықты
+'''Османлы тілі''' ({{lang-ota3|لسان عثمانی|Lisân-ı Osmânî}}) — [[Ұлы Османлы Мемлекеті]]нің әкімшілік және әдеби тілі ретінде қолданылған тіл. Оның құрамында [[Араб тілі|араб]] және [[Парсы тілі|парсы]] тілдерінен енген кірме сөздердің саны өте қомақты. Соның салдарынан османлы тілі елдің білім деңгейі төменірек азаматтарына онша түсінікті болмады. Алайда біртіндеп түрік сөйлеу тілі османлы түрікшесінің қатты ықпалына шалдықты.
-== Құрылымы ==
-Османлы түрікшесіндегі [[Араб тілі|арабшадан]] енген сөздер оған тікелей арабшадан емес, парсы тілі арқылы енгені сол сөздердің фонологиялық қасиеттерінен көрінеді. Яғни араб сөздерін көптеп сіңірген парсы тілі түркі тайпаларының [[Түркі тілдері|түркі тіліне]] олар солтүстік-шығыс Иранда көшіп жүрген кезінде, олардың батысқа, қазіргі Анатолия түбегіне қарай көшуінен бұрынғы кезеңде әсер еткен. Араб тілімен қатынастары азырақ түркі тілдерінде, мысалы [[татар тілі]]ндегі араб сөздерінде парсы фонетикасының ықпалы байқалатындығы осының тағы бір дәлелі бола алады.
+==Құрылымы==
+Османлы тіліндегі [[Араб тілі|арабшадан]] енген сөздер оған тікелей арабшадан емес, парсы тілі арқылы енгені сол сөздердің фонологиялық қасиеттерінен көрінеді. Яғни араб сөздерін көптеп сіңірген парсы тілі түркі тайпаларының [[Түркі тілдері|түркі тіліне]] олар солтүстік-шығыс Иранда көшіп жүрген кезінде, олардың батысқа, қазіргі Анатолия түбегіне қарай көшуінен бұрынғы кезеңде әсер еткен. Араб тілімен қатынастары азырақ түркі тілдерінде, мысалы [[татар тілі]]ндегі араб сөздерінде парсы фонетикасының ықпалы байқалатындығы осының тағы бір дәлелі бола алады.
 Әлеуметтік және [[прагматика]]лық мағынада османлы түрікшесін мына үш түрге бөлуге болады:
@@ 38-жол: / 39-жол: @@
 == Тарихы ==
-Османлы түрікшесінің тарихын үш кезеңге бөлуге болады
+Османлы тілінің тарихын үш кезеңге бөлуге болады
-* ''Eski Osmanlı Türkçesi'' (Көне османлы түрікшесі): 16-шы ғасырға дейін қолданылған. Ол [[салжұқтар]] және [[Анатолия түрік бейліктері]] қолданған түрік тіліне өте жақын. Оларды біріктіріп кейде ''Eski Anadolu Türkçesi'' (Көне Анатолия түрікшесі) деп атайды.
+* ''Eski Osmanlı Türkçesi'' (Ескі османлы түрікшесі): [[16 ғасыр|XVI ғасырға]] дейін қолданылған. Ол [[салжұқтар]] және Анадолы түрік бейліктері қолданған түрік тіліне өте жақын. Оларды біріктіріп кейде ''Eski Anadolu Türkçesi'' (Ескі Анадолы түрікшесі) деп атайды.
-* ''Orta Osmanlı Türkçesi'' (Орта османлы түрікшесі) немесе ''Klasik Osmanlıca'' (Классикалық османлы түрікшесі): 16-шы ғасырдан бастап [[Танзимат]] реформаларына дейін қолданыста болған әдебиет және әкімшілік тілі. Османлы түрікшесі дегенде көпшілік жағдайда осы кезеңнің тілі туралы сөз болады.
+* ''Orta Osmanlı Türkçesi'' (Орта османлы түрікшесі) немесе ''Klasik Osmanlıca'' (Классикалық османлыша): [[16 ғасыр|XVI ғасырдан]] бастап Танзимат жаңартуларына дейін қолданыста болған әдебиет және әкімшілік тілі. Османлы тілі дегенде көпшілік жағдайда осы кезеңнің тілі туралы сөз болады.
-* ''Yeni Osmanlı Türkçesi'' (Жаңа османлы түрікшесі): мерзімді баспа және [[батысшыл]] әдебиеттің ықпалымен [[1850]]-ші жылдардан бастап 20-шы ғасырға дейін қалыптасты.
+* ''Yeni Osmanlı Türkçesi'' (Жаңа османлы түрікшесі): мерзімді баспа және батысшыл әдебиеттің ықпалымен [[1850 жыл]]дан бастап [[20 ғасыр|XX ғасырға]] дейін қалыптасты.
-=== Тіл реформасы ===
-{{Details|Turkish language}}
+===Тіл жаңартпасы===
-Османлы империясы [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін құлағаннан кейін және [[Түркия|Түрік республикасы]] орнағаннан кейін [[1928]] жылы тіл реформасы жүргізіліп, тілдегі көптеген араб және парсы кірме сөздері түрік баламаларымен алмастырылды. Араб әліпбиінің орнына [[Түрік әліпбиі|толықтырылған латын әліпбиі]] енгізілді. Бұл реформа [[Мұстафа Кемал Ататүрік]] жүргізген [[Ататүрік реформалары]]ның бір бөлігі болатын. Бұл өзгерістердің басты мақсаты&nbsp;— әдеби түрік тілінің ауызекі тілге жақынырақ түрін қалыптастырып, Түркияның Османлы империясының орнына пайда болған [[ұлттық мемлекет]] ретіндегі сана-сезімін баянды ету болды.
+Ұлы Османлы Мемлекеті [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін құлағаннан кейін және [[Түркия|Түрік Республикасы]] орнағаннан кейін [[1928 жыл]]ы тіл жаңартпасы жүргізіліп, тілдегі көптеген араб және парсы кірме сөздері түрік баламаларымен алмастырылды. Араб әліпбиінің орнына толықтырылған латын әліпбиі енгізілді. Бұл реформа [[Мұстафа Кемал Ататүрік]] жүргізген жаңартулардың бір бөлігі болатын. Бұл өзгерістердің басты мақсаты — әдеби түрік тілінің ауызекі тілге жақынырақ түрін қалыптастырып, Түркияның Ұлы Османлы Мемлекетінің орнына пайда болған [[ұлттық мемлекет]] ретіндегі сана-сезімін баянды ету болды.
 Төменде [[түрік тіліндегі алмастырылған сөздердің тізімі]]нен алынған үш мысал келтірілген. Османлы түрікшесіндегі үш парсы сөзінің қазіргі түрікшеде қандай сөздермен алмастырылғаны көрсетілген:
@@ 56-жол: / 55-жол: @@
 ! [[Қазақ тілі|Қазақша]] !! Османлыша !! [[Түрік тілі|Қазіргі түрікше]]
 |-
-| керекті || {{lang|ota|واجب}} vâcib || zorunlu
+| уәзипа || {{lang|ota|واجب}} vâcib || zorunlu
 |-
-| қиындық || {{lang|ota|مشکل}} müşkül || güçlük, zorluk
+| мүшкіл || {{lang|ota|مشکل}} müşkül || güçlük, zorluk
 |-
-| қала/кент || {{lang|ota|شهر}} şehir || kent/şehir
+| шаһар || {{lang|ota|شهر}} şehir || şehir
 |}
-== Тарихи ықпалы ==
+==Тарихи ықпалы==
-Тарихи тұрғыдан алғанда, османлы түрікшесін қазіргі түрік тілінің ізашары деп атау дұрыс емес. Керісінше, қазіргі түрік тілін латын әліпбиімен жазылатын, көптеген неологизмдер енгізілген «жаңа османлы түрікшесі» деп атауға болады. Османлы түрікшесі мен қазіргі түрік тіліндегі ең басты айырмашылық&nbsp;— қазіргі тілде араб және парсы тілдерінің ережелері бойынша [[құрама сөздер]] жасалмайды. Ондай сөздер тілде әлі де бар, бірақ олардың қолданылу аясы шектеулі; тек ғылыми, философиялық немесе діни контекстерде ғана қолданылады. Мысалы сөзбе-сөз аударғанда «құдайлық тағдыр» дегенді, ал мағынасы «құдайдың жазмышы» дегенді білдіретін ''takdîr-i ilâhî'' деген [[изафет құрылымы]] қазір де қолданылады. Егер осы сөз тіркесін қазіргі түрік тілінің ережелерімен құрастырғанда, ол ''ilâhî takdîr'' («құдайлық жазмыш») деген түрде болар еді.
+Тарихи тұрғыдан алғанда, османлы түрікшесін қазіргі түрік тілінің ізашары деп атау дұрыс емес. Керісінше, қазіргі түрік тілін латын әліпбиімен жазылатын, көптеген неологизмдер енгізілген «жаңа османлы түрікшесі» деп атауға болады. Османлы түрікшесі мен қазіргі түрік тіліндегі ең басты айырмашылық&nbsp;— қазіргі тілде араб және парсы тілдерінің ережелері бойынша құрама сөздер жасалмайды. Ондай сөздер тілде әлі де бар, бірақ олардың қолданылу аясы шектеулі; тек ғылыми, философиялық немесе діни контекстерде ғана қолданылады. Мысалы сөзбе-сөз аударғанда «құдайлық тағдыр» дегенді, ал мағынасы «құдайдың жазмышы» дегенді білдіретін ''takdîr-i ilâhî'' деген изафет құрылымы қазір де қолданылады. Егер осы сөз тіркесін қазіргі түрік тілінің ережелерімен құрастырғанда, ол ''ilâhî takdîr'' («құдайлық жазмыш») деген түрде болар еді.
-== Әліпби ==
+==Әліпби==
 {{main|Османлы түрік тілінің әліпбиі}}
-Османлы түрікшесі негізінен [[Османлы түрік тілінің әліпбиі]]мен (الفبا ''elifbâ'') жазылатын. Олд әліпби [[парсы әліпбиі]]нің ықпалына ұшыраған [[араб әліпбиі]]нің бір түрі болатын. Бірақ османлы түрікшесінің [[Әрмен әліпбиі|әрмен]] жазуымен жазылған кездері де болған: мысалы, Османлы империясында жазылған алғашқы [[роман]] ''Акаби'' романын 1851 жылы [[Вартан паша]] әрмен әріптерімен жазған. Сол сияқты, Абдұлмәжид сұлтанның кезінде османлының теңгесін соғумен айналысқан [[Әрмендер|әрмен]] ұлтынан шыққан Дүзоғлылар әулеті өз жазбаларын османлы түрікшесінде, бірақ әрмен әліпбиімен жүргізген. Басқа жазу жүйелері де қолданылған, мысалы [[грек әліпбиі]]н, [[еврей әліпбиі]]нің [[Раши хаты]]н мұсылман-емес топтар қолданған, себебі араб әліпбиі Ислам дінімен байланысты болған. Керісінше жағдайлар да болған. Мысалы, грекше сөйлейтін мұсылмандар османлы түрік әліпбиін қолданып, грек тілінде жаза алатын болған.
+Османлы түрікшесі негізінен Османлы түрік тілінің әліпбиімен (الفبا ''elifbâ'') жазылатын. Ол әліпби парсы әліпбиінің ықпалына ұшыраған араб әліпбиінің бір түрі болатын. Бірақ османлы түрікшесінің армен жазуымен жазылған кездері де болған: мысалы, Османлы империясында жазылған алғашқы [[роман]] «Акаби романын» [[1851 жыл]]ы Вартан паша армен әріптерімен жазған. Сол сияқты, [[I Әбділмәжит]] кезінде османлының теңгесін соғумен айналысқан армен ұлтынан шыққан Дүзұлылар әулеті өз жазбаларын османлы түрікшесінде, бірақ әрмен әліпбиімен жүргізген. Басқа жазу жүйелері де қолданылған, мысалы [[грек әліпбиі]]н, еврей әліпбиінің Раши хатын мұсылман-емес топтар қолданған, себебі араб әліпбиі Ислам дінімен байланысты болған. Керісінше жағдайлар да болған. Мысалы, грекше сөйлейтін мұсылмандар османлы түрік әліпбиін қолданып, грек тілінде жаза алатын болған.
 {| class="wikitable"
@@ 194-жол: / 193-жол: @@
 Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері осында тізіп жатуға тым көп. Мұнда солардың ең бастылары келтірілген.
-== Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері ==
+==Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері==
 Бүгіндері дүние жүзінде Османлы түрік әдебиетінің мыңдаған курстары ұсынылады. Тарихи маңызы зор [[Классикалық тілдер|классикалық тіл]] ретінде османылы түрікшесін Түркияның жалғыз өзінде отыз мыңнан астам студент зерттеуде [http://meta.wikimedia.org/wiki/User:Mehrdad/Statistics_on_Ottoman_Turkish_Education].
-=== Түркия университеттеріндегі курстар ===
+===Түркия университеттеріндегі курстар===
 * [http://fef.erciyes.edu.tr/pxp/posts/tar-142-osmanlica-ii662.php '''Erciyes Üniversitesi '''] http://fef.erciyes.edu.tr/pxp/posts/tar-141-osmanlica-i702.php Әдебиет факультеті&nbsp;— курстың мазмұны және кестесі.
 * [http://suis.sabanciuniv.edu/prod/sabanci_www.p_get_courses?coll_code=S&levl_code=UG&subj_code=TLL&lang=eng&css=  '''Sabanci University''']<br />&nbsp;— Бастауыш және орташа деңгейдегі үйренушілерге арналған османлы түрікшесі
@@ 216-жол: / 215-жол: @@
 * [http://www.fef.ibu.edu.tr/?lang=tr&template=b3&page_type=show_circ&page_name=7 '''Abant İzzet Baysal University'''] Тарих
-=== Ғаламтордағы курстар ===
+===Ғаламтордағы курстар===
 * [http://www.islamharfleri.com/kurs/index.html Османлы түрікшесі бойынша курстар]
-== Ғаламтордағы османлы түрік ресурстары ==
+==Ғаламтордағы османлы түрік ресурстары==
 * [http://www.umich.edu/~turkish/langres_ott.html '''Мичиган университеті''']
 * [http://www.mevlevi.de/islam-_2.php Османлы түрік тіліндегі жазбалар]
-== Османлы түрік сөздіктері мен құралдары ==
+==Османлы-түрік сөздіктері мен құралдары==
 * [http://www.ebrulisozluk.net/ Османлы түрікшесі — түрікше ғаламтор сөздігі]
 * [http://www.umich.edu/~turkish/links/keyboard/klavye.htm Османлы түрік пернетақтасы]
@@ 229-жол: / 228-жол: @@
 == Тағы қараңыз ==
-* [[Османлы империясының мәдениеті]]
 * [[Түрік тілі]]
-* [[Османлы түрік әліпбиі]]
-* [[Классикалық тілдер]]
 * [[Түркі тілдері]]
-== Әдебиеттер ==
+==Әдебиеттер==
 * Lewis, Geoffrey. «[http://www.turkishlanguage.co.uk/jarring.htm The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success]».
-== Түсініктемелер ==
+==Түсініктемелер==
 {{Reflist}}
-== Сыртқы сілтемелер ==
+==Сыртқы сілтемелер==
-{{Incubator|code=ota|prefix=Wp}}
 * [http://www.osmanlimedeniyeti.com http://www.osmanlimedeniyeti.com] Османлы түрік мәтіндерінің жинағы

Османлы түрік тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

20:30, 2016 ж. тамыздың 1 кезіндегі нұсқа

Мазмұны

Құрылымы

Тарихы

Тіл жаңартпасы

Тарихи ықпалы

Әліпби

Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері

Түркия университеттеріндегі курстар

Ғаламтордағы курстар

Ғаламтордағы османлы түрік ресурстары

Османлы-түрік сөздіктері мен құралдары

Тағы қараңыз

Әдебиеттер

Түсініктемелер

Сыртқы сілтемелер

Навигация мәзірі

к • т • ө Алтай тілдері
Түркі тілдері • Моңғол тілдері • Тоңғыс тілдері • Жапон тілі* • Корей тілі*
Ескертпе: *Жапон тілі мен корей тілінің Алтай тілдеріне жататын-жатпайтыны туралы бірыңғай пікір қалыптасқан жоқ. Тағы қараңыз: Пуйо тілдері.

Османлы түрік тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

20:30, 2016 ж. тамыздың 1 кезіндегі нұсқа

Құрылымы

Тарихы

Тіл жаңартпасы

Тарихи ықпалы

Әліпби

Османлы түрік тілін үйрену мүмкіндіктері

Түркия университеттеріндегі курстар

Ғаламтордағы курстар

Ғаламтордағы османлы түрік ресурстары

Османлы-түрік сөздіктері мен құралдары

Тағы қараңыз

Әдебиеттер

Түсініктемелер

Сыртқы сілтемелер

Навигация мәзірі

Іздеу