Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы

	Қазақстан
Лақап аты	Қаршығалар
Конфедерация	УЕФА
Федерация	Қазақстан футбол федерациясы
Бас бапкері	Магомед Адиев
Капитаны	Асхат Тағыберген
Ең көп; ойын саны	Самат Смақов (76)
Үздік; бомбардир	Рұслан Балтиев (13)
Үй стадионы	Астана Арена
ФИФА рейтингі	▲ 113 (6 қазан, 2022)
Жоғарғы көрсеткіш	83 (қыркүйек 2016)
Төменгі көрсеткіш	166 (мамыр 1996)
ФИФА коды	KAZ
Формасы
Негізгі; форма	Қонақтық; форма
Бірінші ойын
	Қазақстан 1:0 Түркіменстан ; (Алматы, Қазақстан; 1 маусым 1992)
Ең ірі жеңіс
	Пәкістан 0:7 Қазақстан ; (Лаһор, Пәкістан; 11 маусым 1997)
Ең ірі жеңіліс
	Франция 8:0 Қазақстан ; (Париж, Франция; 13 қараша 2021)
	Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Футболдан Қазақстан Ұлттық құрамасы — Футболдан халықаралық матчтарда өнер көрсетіп жүрген Қазақстан құрамасы. Қазақстан футбол федерациясының бақылауында. 1994 жылы ФИФА және АФК-ға мүше болды. Кейін 2002 жылы УЕФА-ға ауысты.

Құрама Еуропадағы аутсайдер ұжымдардың бірі. Ешқашан әлем және құрлықтық чемпионаттарда финалдық турнирлерге қатыспаған.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

АФК-да[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Тарихтағы тұңғыш кездесуін 1992 жылы 1 маусым күні Алматыда Түрікменстан құрамасына қарсы өткізіп, 1:0 есебімен жеңіске жетті. Құрама 1995 жылға дейін тек Орта Азия құрамаларымен ойнады, тек 1997 жылы 16 шілде күні Ливия құрамасымен бақ сынасты.

Ең алғашқы ресми кездесуін Қазақстан құрамасы 1996 жылғы Азия Кубогының іріктеу турнирінде өткізді. 7-ші топта Сирия және Катар құрамаларымен бір топқа түсіп, алғашқы кездесуінде Катар құрамасын 1-0 есебімен жеңді. Бұл осы іріктеудегі құраманың соққан жалғыз добы болатын. Одан кейін олар қалған үш кездесудеде бірде-бір доп соға алмай, қақпасына барлығы алты доп жіберіп алып, жеңіліп қалды.

1998 жылғы ӘЧ-ның іріктеуінде Қазақстан Ирак және Пәкістан құрамаларымен 9-шы топқа түсті. Алғашқысын 2-1, 3-1 есебімен жеңсе, екіншісін 3-0, 7-0 есебімен жеңді. Екінші раундта Оңтүстік Корея, Жапония, БАӘ, Өзбекстанмен бірге В тобына түсіп соңғы орын алды. Біреуінде жеңіп, үшеуінде тең түсіп, төртеуінде жеңіліп қалды.

2000 жылғы Азия Кубогының іріктеуінде Катар, Иордания, Палестина, Пәкістан құрамаларымен бір топқа түсіп екінші орын алды. Топ жеңімпазы Катардан 1 ұпай қалып қойды.

2002 жылғы Әлем Чемпионатына іріктеуде Ирак, Непал және Макао құрамаларымен бір топқа түскен Қазақстан Ирак құрамасымен ұпайы тең түсіп, қосымша көрсеткіші бойынша қалып қойды.

УЕФА-да[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2000 жылы ҚФФ Азиялық аймақтағы футболдың даму перспективасы төмен деген көзқараспен Еуро аймаққа өтудің жолдарын іздеді. Қазақстанның географиясындағы Батыс Қазақстан, Атырау, Ақтөбе облыстары Еуропаға кіріп тұрғандықтан, 2002 жылы Қазақстан УЕФА-ға қабылданды. Сондықтан Қазақстан өту кезеңінде болғандықтан 2004 жылғы Азия Кубогы мен Еуропа Чемпионатының іріктеу турниріне қатысқан жоқ.

2006 жылғы ӘЧ-на іріктеуде Қазақстан тұңғыш рет Еуро аймақта өнер көрсетті. Украина, Түркия, Дания, Грекия, Албания және Грузия құрамаларымен бір топқа түсіп, 12 ойында 1 ғана ұпай жинап соңғы орын алды.

2006 жылдың басында құраманы голландиялық маман Арно Пайперс баптады. ЕУРО-2008 іріктеуінде 14 матчтың екеуінде жеңіске жетіп, 4 матчта тең түсті. Нәтижеде 8 құраманың арасында 6-ші орын алды.

2010 жылғы әлем чемпионатының іріктеуін Қазақстан құрамасы сәтсіз бастады. Осының салдарынан Арно Пайперс қызметінен кетті де, орнына неміс маманы Бернд Шторк келді. Шторк та құраманы көтере алмады. Құрама бірнеше рет ірі жеңіліске ұшырап, 2011 жылы Мирослав Беранек келді. Беранек келісімен құраманың ойыны аздап болса да жүйеге түсіп, шамалы дұрысталды. Бірақ 2013 жылы құрамадан ол да кетті. Одан кейін келген Юрий Красножан, Талғат Байсуфинов, Александр Бородюк секілді бапкерлер де айтарлықтай табысқа жете алмады.

2018 жылдың 1 наурызында құрамаға болгариялық маман Станимир Стоилов келді. Стоиловтың кезінде құрама қатысқан жалғыз ресми турнир УЕФА Ұлттар Лигасы болды. Андорра, Грузия, Латвия құрамаларымен Д лигасында бір топқа түсіп, екінші орында қалды. Бұл нәтижеге өзінің де көңілі толмаған болса керек, 2019 жылдың басында Стоилов қызметтен өз еркімен кетті. Оның орнына чехиялық маман Михал Билек келді.

Билектің тұсында есте қаларлықтай бірер матчтар болды, мәселен, ЕУРО-2020 турнирін жеңіспен бастады, алғашқы турда Шотландияны 3:0 есебімен ойсыратты. Бірақ кейін топта үшінші орынға шығу мүмкіндігін бос жіберіп алды, өз алаңында күтпеген жерде Кипрден ұтылып қалды. Соңғы турдың алдында сырт алаңда Сан-Мариноны ұтқаны көмектеспеді, бесінші орында қалды.

2020/21 жылғы Ұлттар лигасында Қазақстан тіпті нашар ойнады, Албания, Беларусь, Литва құрамаларымен бір топқа түсіп, соңғы орында қалды.

2020 жылы 14 желтоқсанда құрама бапкері боп қайтадан Талғат Байсуфинов тағайындалды. 2022 жылғы әлем чемпионатының іріктеуінде де Қазақстан үш ұпаймен соңғы орында қалды.

2022 жылы наурыз айында Андрей Карпович бапкер қызметін атқарушы боп тағайындалды. Ол 2 ойын өткізгеннен кейін, 6 мамырда оның орнына ресейлік маман Магомед Адиев келді.

Жетістіктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аймақтық турнирлер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1992 — Орта Азия кубогының жеңімпазы
2007 — Алма.ТВ кубогының жеңімпазы

Белгілі ойыншылар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ойындары мен голдарының саны 2022 жылғы 10 маусым күнгі есептеу бойынша жазылды^[3].

№	Ойыншылар	Туған күні	Клубы	Ойын	Гол
	Қақпашылар
#1	Бекхан Шайзадаұлы Шайзада	28.02.1998	"Ордабасы"	—	—
#12	Игорь Валерьевич Шацкий	11.05.1989	"Шахтер"	10	(-8)
#15	Мұхаммеджан Мұратұлы Сейсен	14.02.1999	"Тараз"	1	(-3)
	Қорғаушылар
#2	Сергей Малый	05.06.1990	"Тобыл"	57	1
#3	Нұралы Әліп	22.12.1999	"Зенит"	17	—
#4	Темірлан Ерланов	09.07.1993	"Ақтөбе"	13	1
#6	Елдос Ахметов	01.06.1990	"Тараз"	17	—
#13	Бағдат Қайыров	17.04.1993	"Тобыл"	5	—
#19	Михаил Габышев	02.01.1990	"Шахтер"	2	1
#22	Александр Марочкин	14.08.1990	"Тобыл"	25	—
#31	Талғат Көсепов	14.02.1999	"Астана"	—	—
	Жартылай қорғаушылар
#5	Исламбек Қуат	12.01.1993	"Астана"	50	6
#7	Аслан Дарабаев	21.01.1989	"Астана"	12	1
#8	Асхат Тағыберген	09.08.1990	"Тобыл"	38	—
#10	Бауыржан Байтана	06.06.1992	"Тараз"	5	—
#11	Ян Вороговский	07.10.1996	"Моленбек"	26	1
#14	Владислав Васильев	10.04.1997	"Тобыл"	12	—
#16	Ғафуржан Сүйімбаев	19.08.1990	"Ақсу"	42	3
#17	Арман Кеңесов	04.09.2000	"Ақтөбе"	—	—
#18	Тимур Досмағамбетов	01.05.1989	"Шахтер"	12	—
#20	Рамазан Оразов	30.01.1998	"Ақтөбе"	8	—
#21	Максим Самородов	29.06.2002	"Ақтөбе"	1	—
#23	Эльхан Астанов	21.05.2000	"Ордабасы"	4	—
#25	Самат Жарынбетов	04.01.1994	"Тобыл"	6	—
	Шабуылшылар
#9	Артур Шушеначев	07.04.1998	"Қайрат"	6	—
#17	Абат Айымбетов	07.08.1995	"Астана"	22	5
#27	Абылайхан Жұмабек	19.10.2001	"Тараз"	—	—

Дереккөз: Қазақстан Футбол Федерациясы — Ойыншылар

Бас жаттықтырушылар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2022 жылғы 25 қыркүйектегі жағдай бойынша^[4].

Жұмыс уақыты	Жаттықтырушы	О	Ж	Т	Ұ	Ж%
1 маусым 1992 — 25 қазан 1992	Бақтияр Байсейітов	7	4	3	0	57.14
11 сәуір 1994 — 17 сәуір 1994	Бауыржан Баймұхамедов	4	1	2	1	25.00
27 желтоқсан 1995 — 8 қараша 1997	Серік Бердалин	20	6	4	10	30.00
1 желтоқсан 1998 — 12 желтоқсан 1998	Сергей Гороховадацкий	5	2	1	2	40.00
20 наурыз 2000 — 7 қазан 2000	Ваит Талғаев	9	5	0	4	55.56
10 желтоқсан 2000 — 10 желтоқсан 2000	Владимир Фомичев	1	0	0	1	0.00
12 сәуір 2001 — 7 шілде 2002	Вахид Масудов	9	4	4	1	44.44
12 ақпан 2003 — 28 сәуір 2004	Леонид Пахомов	9	0	2	7	0.00
8 қыркүйек 2004 — 12 қазан 2005	Сергей Тимофеев	13	0	1	12	0.00
12 ақпан 2006 — 10 қыркүйек 2008	Арно Пайперс	36	7	11	18	19.44
11 қазан 2008 — 12 қазан 2010	Бернд Шторк	14	3	0	11	21.43
9 ақпан 2011 — 15 қазан 2013	Мирослав Беранек	24	5	6	13	20.83
5 наурыз 2014 — 13 қазан 2015	Юрий Красножан	17	3	6	8	17.65
26 наурыз 2016 — 27 ақпан 2017	Талғат Байсуфинов	5	2	1	2	33.33
27 ақпан 2017 — 8 қаңтар 2018	Александр Бородюк	7	0	1	6	0.50
1 наурыз 2018 — 17 қаңтар 2019	Станимир Стоилов	5	2	1	2	50.00
19 қаңтар 2019 — 9 желтоқсан 2020	Михал Билек	18	5	3	10	0.33
14 желтоқсан 2020 — 9 наурыз 2022	Талғат Байсуфинов	9	1	3	5	0.16
9 наурыз 2022 — 27 сәуір 2022	Андрей Карпович	2	1	0	1	50.00
27 сәуір 2022 — қазірге дейін	Магомед Адиев	6	4	1	1	66.67

О — ойындар, Ж — жеңістер, Т — тең түскен ойындар, Ұ — ұтылыстар, Ж% — жеңіс пайызы

Жылдар бойынша ФИФА рейтингі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
153	163	156	107	102	123	120	98	117	136	147	137	135	112	137	125	138	138	142	128	139	132	98	137	119	118	122	125	113

Дереккөз: FIFA/Coca-Cola Men's Ranking (ағыл.)

Рекордшылар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2022 жылғы 25 қыркүйектегі жағдай бойынша^[5].

Жуан жазумен жазылған ойыншылар Қазақстан құрамасында әлі де белсенді.

Самат Смақов Ұлттық құрама сапында ең көп ойын өткізген футболшы (76 матч).

Ең көп ойын өткізгендер
#	Футболшы	Ойын	Гол	Жылдар
1	Самат Сымақов	76	2	2000–2017
2	Рұслан Балтиев	73	13	1997–2009
3	Сергей Малый	60	1	2014–
4	Нұрбол Жұмасқалиев	58	7	2001–2014
4	Юрий Логвиненко	58	5	2008–
6	Андрей Карпович	55	3	2001–2014
7	Сергей Хижниченко	52	8	2009–
7	Исламбек Қуат	52	6	2015–
9	Бауыржан Исламхан	46	3	2012–2020
	Дмитрий Шомко	46	2	2011–
	Давид Лория	46	0	2000–2019

Рұслан Балтиев 13 гол соққан Қазақстанның үздік бомбардирі.

Үздік бомбардирлер
#	Футболшы	Гол	Ойын	Арақатынас	Жылдар
1	Рұслан Балтиев	13	73	0,18	1997–2009
2	Виктор Зубарев	12	18	0,67	1997–2002
3	Бақтияр Зайнутдинов	10	24	0,42	2018–
4	Дмитрий Бяков	8	33	0,24	2000–2008
4	Сергей Хижниченко	8	52	0,15	2009–
5	Нұрбол Жұмасқалиев	7	58	0,12	2001–2014
7	Игорь Авдеев	6	27	0,22	1996–2005
	Олег Литвиненко	6	28	0,21	1996–2006
	Сергей Остапенко	6	42	0,14	2007–2014
	Исламбек Қуат	6	52	0,12	2015–

Ең кеш дебют: Юрий Ишутин, туғанына 37 жас, 20 күн болғанда 1996 жылы 12 маусымда құрамадағы алғашқы кездесуін өткізген.
Ең ерте дебют: Жамбыл Көкеев, туғанына 17 жас, 4 ай, 27 күн болғанда 2006 жылы 14 ақпанда Иордания құрамасымен болған ойында алғашқы кездесуін өткізген.

Матчтар санағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Төменде Қазақстан ұлттық құрамасының басқа елдердің құрама командаларына қарсы шығу статистикасы келтірілген. Деректер 2022 жылғы 25 қыркүйектегі жағдай бойынша түзетілген^[6].

Құрамалар	О	Ж	Т	Ұ	Голдар	±
Албания	4	0	1	3	2-6	-4
Англия	2	0	0	2	1-9	-8
Андорра	4	3	1	0	11-2	+9
Армения	7	1	2	4	6-12	-6
Аустрия	4	0	2	2	0-6	-6
Әзірбайжан	11	5	3	3	15-12	+9
БАӘ	3	1	0	2	5-9	-4
Бахрейн	1	1	0	0	1-0	+1
Беларусь	7	1	2	4	6-16	-10
Бельгия	6	0	2	4	3-13	-10
Болгария	2	0	0	2	2-4	-2
Босния және Герцеговина	2	0	1	1	2-4	-2
Буркина-Фасо	1	0	1	0	0-0	0
Вьетнам	1	0	0	1	1-2	-1
Германия	4	0	0	4	1-14	-13
Грекия	3	0	0	3	2-7	-5
Грузия	6	1	2	3	4-7	-3
Дания	4	0	0	4	3-12	-9
Жапония	3	0	1	3	2-10	-8
Иордания	2	1	0	1	1-2	-1
Ирак	4	2	2	0	7-4	+3
Иран	2	0	0	2	0-5	-5
Ирландия	2	0	0	2	2-5	-3
Исландия	2	0	1	1	0-3	-3
Катар	4	2	0	2	4-6	-2
Кипр	4	0	1	3	4-8	-4
Корея Республикасы	2	0	1	1	1-4	-3
КХДР	1	0	1	0	0-0	0
Кувейт	1	0	1	0	0-0	0
Қырғызстан	8	5	2	1	18-6	+12
Қытай	3	1	0	2	2-5	-3
Лаос	1	1	0	0	5-0	+5
Латвия	7	1	4	2	5-7	-2
Ливан	2	0	0	2	1-5	-4
Ливия	1	1	0	0	1-0	+1
Литва	3	1	1	1	4-4	0
Мажарстан	2	1	0	1	3-5	-2
Макао	2	2	0	0	8-0	+8
Мальта	1	0	1	0	2-2	0
Молдова	5	2	1	2	6-5	+1
Непал	2	2	0	0	10-0	+10
Нидерланд	2	0	0	2	2-5	-3
Оман	1	1	0	0	3-1	+2
Өзбекстан	6	1	3	2	4-8	-4
Палестина	2	2	0	0	5-2	+3
Пәкістан	3	3	0	0	14-0	+14
Польша	5	0	1	4	3-12	-9
Португалия	3	0	0	3	1-6	-5
Ресей	4	0	1	3	0-11	-11
Румыния	2	0	1	1	1-3	-2
Сан-Марино	2	2	0	0	7-1	+6
Сауд Арабиясы	2	0	0	2	0-4	-4
Сербия	2	1	0	1	2-2	0
Сингапур	1	0	1	0	0-0	0
Сирия	4	0	1	3	1-8	-7
Словакия	2	2	0	0	3-1	+2
Солтүстік Македония	1	0	0	1	0-4	-4
Тайланд	2	0	2	0	3-3	0
Тәжікстан	5	4	1	0	9-3	+6
Түркия	6	0	0	6	2-19	-17
Түрікменстан	3	1	2	0	2-1	+1
Украина	6	0	2	4	6-12	-6
Фарер аралдары	4	1	1	2	6-7	-1
Финляндия	5	0	1	4	1-7	-5
Франция	2	0	0	2	0-10	-10
Хорватия	2	0	0	2	1-5	-4
Черногория	4	0	1	3	0-11	-11
Чехия	2	0	0	2	3-6	-3
Швеция	2	0	0	2	0-3	-3
Шотландия	2	1	0	1	4-3	+1
Эстония	3	1	2	0	3-1	+2
Барлығы:	227	56	53	118	237-371	-134

Халықаралық турнирлер санағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Әлем Чемпионаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жыл	Турнир раунды	Орын	Ойын	Ұтыс	Тең ойын	Жеңіліс	Ұпай	Соққан добы	Жіберген добы
1998	Квалификациядан өте алмады	5	12	5	3	4	18	22	21
2002	Квалификациядан өте алмады	2	6	4	2	0	14	20	2
2006	Квалификациядан өте алмады	7	12	0	1	11	1	6	29
2010	Квалификациядан өте алмады	5	10	2	0	8	6	11	29
2014	Квалификациядан өте алмады	5	10	1	2	7	5	6	21
2018	Квалификациядан өте алмады	6	10	0	3	7	3	6	26
2022	Квалификациядан өте алмады	5	8	0	3	5	3	5	20

Еуропа Чемпионаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жыл	Турнир раунды	Орын	Ойын	Ұтыс	Тең ойын	Жеңіліс	Ұпай	Соққан добы	Жіберген добы
2008	Квалификациядан өте алмады	6	14	2	4	8	10	11	21
2012	Квалификациядан өте алмады	5	10	1	1	8	4	6	24
2016	Квалификациядан өте алмады	5	10	1	2	7	5	7	18
2020	Квалификациядан өте алмады	5	10	3	1	6	10	13	17

Азия Кубогы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жыл	Турнир раунды	Орын	Ойын	Ұтыс	Тең ойын	Жеңіліс	Ұпай	Соққан добы	Жіберген добы
1996	Квалификациядан өте алмады	3	4	1	0	3	3	1	6
2000	Квалификациядан өте алмады	2	4	3	0	1	9	8	3

Ұлттар Лигасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жыл	Лига	Топ	Орын	Матч	Жеңіс	Тең	Ұтылыс	Доп	Ұпай
2018/2019	D	1	2	6	1	3	2	8-7	6
2020/2021	C	4	4	6	1	1	4	5-9	4
2022/2023	C	3	1	6	4	1	1	8-6	13

Форма[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жылдар	Жеткізуші
1994–1996	Adidas
1996–1998	Puma
1998–1999	Grand Sport
1999–2000	Adidas
2000–2002	Nike
2002–2003	Umbro
2003–2004	Nike
2004–2005	Puma
2005–2008	Diadora
2008–2012	Umbro
2012–	Adidas

Дереккөз: FootballShirtsVoltage.com^[7]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

↑ Валерий Карапетян. Прозвища сборных: «казахстанские ястребы», «вундертим», «парни в зелёном» и «красные львы». Euro-football.ru (14 сәуір 2013).
↑ KAZAKHSTAN MEN'S RANKING
↑ Kazakhstan — Slovakia. 2022/23 (орыс.). Kaz-Football.kz.
↑ Managed Kazakhstan national team, in chronological order (ағыл.). EU-Football.info.
↑ Kazakhstan - Record International Players.
↑ ВСЕ СОПЕРНИКИ СБОРНОЙ КАЗАХСТАНА (1992-2022) (орыс.). Kaz-Football.kz.
↑ Kazakhstan National Football Team Kit. FootballShirtsVoltage.com.

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

[1] Валерий Карапетян. Прозвища сборных: «казахстанские ястребы», «вундертим», «парни в зелёном» и «красные львы». Euro-football.ru (14 сәуір 2013).

[2] KAZAKHSTAN MEN'S RANKING

[3] Kazakhstan — Slovakia. 2022/23 (орыс.). Kaz-Football.kz.

[4] Managed Kazakhstan national team, in chronological order (ағыл.). EU-Football.info.

[5] Kazakhstan - Record International Players.

[6] ВСЕ СОПЕРНИКИ СБОРНОЙ КАЗАХСТАНА (1992-2022) (орыс.). Kaz-Football.kz.

[7] Kazakhstan National Football Team Kit. FootballShirtsVoltage.com.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]