Марракеш келісімі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Марракеш келісімі
Зағиптар, көру қабілеті бұзылған немесе баспа басылымында басқа да мүгедектер үшін жарияланған шығармаларға қол жеткізуді жеңілдету туралы Марракеш шарты

Шарт 2022 жылғы шілдедегі жағдай бойынша әрекет ететін елдердің картасы.
Келісім түрі Көпжақты
Қол қойылды
— болған жері 		28 маусым 2013 жыл
Марракеш,  Марокко
Күшіне енді
— шарты 		30 қыркүйек 2016 жыл
20 мемлекет ратификациялады
Қол қойылды 80[1]
Қол қойғандар 93 (27 ЕО мүше елдерін қоса алғанда 119 ел)
Сақтаулы орны Зияткерлік меншік жөніндегі дүниежүзілік ұйым

Марракеш келісімі (ресми түрде Зағиптар, көру қабілеті бұзылған немесе баспа басылымында басқа да мүгедектер үшін жарияланған шығармаларға қол жеткізуді жеңілдету туралы Марракеш шарты) — Марракеште, Мароккода, 2013 жылдың 27 маусымында қабылданған Авторлық құқық туралы келісім.[2][3][4] Ол 2016 жылдың 30 маусымында күшіне енуі үшін қажетті ратификациялау немесе қосылу туралы 20 құжатты сақтауға тапсыруды қамтамасыз етті және үш айдан кейін, 2016 жылдың 30 қыркүйегінде күшіне енді. 2023 жылғы ақпандағы жағдай бойынша Шартта ДЗМҰ-ға мүше 119 мемлекетті қамтитын 93 Уағдаласушы Тарап бар, өйткені Еуропалық Одақ блок ретінде қосылды.[5][6]

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

DAISY форматындағы аудиокітаптары бар кітап сөресі

Халықаралық шарт стандартты баспа материалдарына қол жеткізе алмайтын адамдар үшін "кітап аштығын" жеңуге бағытталған.[7] Дүниежүзілік зағиптар одағының бағалауы бойынша, Келісім күшіне енгенге дейін авторлық құқықпен қорғалған туындылардың 90%-дан астамы қол жетімді форматта жасалмаған; дамушы елдерде бұл сан жарияланған материалдардың шамамен 1%-на дейін төмендейді.[8][9]

Шартқа қол қойылғанға дейін елдердің үштен бірінен азы авторлық құқық иелерінің рұқсатынсыз мүмкіндігі шектеулі адамдардың туындыларды ортақ пайдалануына рұқсат беретін авторлық құқықтан шығаруды қарастырған.[10] Алайда, авторлық құқықтан осы ерекшеліктер болған кезде де, жекелеген елдер бір-бірімен материал алмаса алмады. Мысал ретінде Дүниежүзілік соқырлар одағы "мысалы, Испанияда 100000-ға жуық кітап бар, ал Аргентинада 25000-ға жуық кітап бар. Алайда Испанияның қол жетімді кітаптарын Аргентинаға немесе басқа испан тілді елдерге заңды түрде экспорттау мүмкін емес."[10] Сонымен қатар, авторлық құқықтан ерекшеліктер болған жерде, олар әрқашан табиғатта біркелкі бола бермейді. Америка Құрама Штаттарында чафи түзетуі бұрыннан бар, ол басқа нәрселермен қатар Зағиптар мен баспа мүмкіндіктері шектеулі адамдарға арналған ұлттық кітапхана қызметінің болуына мүмкіндік береді. Алайда, бұл Келісім күшіне енгенге дейін авторлық құқықтан босату бұрын жарияланған драмалық емес әдеби шығармаларға ғана қатысты болды.[11] Керісінше, Аустралияда келісімшартқа дейін барлық әдеби және драмалық шығармаларға қолданылатын авторлық құқықтардан ерекшеліктер болған.[12] Халықаралық шартты жасасудың мақсаты халықаралық шекаралар арқылы туындылардың барлық түрлерін бірлесіп пайдалануға ықпал ететін бірыңғай ережелер жиынтығын құру болды.[13]

Келісім[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Келісім көру қабілеті бұзылған адамдар үшін кітаптардың және басқа да авторлық құқықпен қорғалған туындылардың қол жетімді нұсқаларын жасауды жеңілдету үшін авторлық құқықты алып тастауға мүмкіндік береді. Ол осы қызмет түрлерін қамтитын және осындай материалдардың импорты мен экспортына рұқсат беретін авторлық құқықтан ішкі алып тастауды көздейтін шартты ратификациялайтын елдер үшін норманы белгілейді.

Марракештегі дипломатиялық конференцияның жабылуындағы жағдай бойынша алпыс үш ел келісімге қол қойды. Шарттың күшіне енуі үшін 20 мемлекет ратификациялауды талап етті; 20-шы ратификация 2016 жылдың 30 маусымында алынды және шарт 2016 жылдың 30 қыркүйегінде күшіне енді.[14][15]

Ратификация[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Үндістан бұл келісімді 2014 жылдың 24 шілдесінде ратификациялаған алғашқы ел болды.[16][17] 2018 жылдың 15 қазанындағы жағдай бойынша 80 ел шартқа қол қойды және 117 мемлекет оны ратификациялады.[18][19][1][20]

Еуропалық Одақ 2018 жылдың 1 қазанында барлық 28 мүшеге арналған шартты ратификациялады. Шарттың ережелері 2019 жылдың 1 қаңтарында бүкіл ЕО аумағында (Ұлыбританияны қоса алғанда) күшіне енді.[21]

Ұлыбритания ЕО-дан 2020 жылдың 31 қаңтарында кетті. Бірақ 2020 жылдың 31 желтоқсанына дейін ЕО шартын ратификациялаумен қамтылды. Ұлыбритания өзінің ратификациялау грамотасын 2020 жылдың 1 қазанында сақтауға тапсырды.[22] Бұл 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ұлыбританияның өзі Уағдаласушы Тарап болғанын білдірді.

2017 жылдың 20 қыркүйегінде ЕО комиссиясы Марракеш келісімі туралы директива мен қаулы шығарды, ол барлық 28 мүше мемлекеттің ұлттық заңнамасына енгізілуі керек еді; өзгерістер енгізу мерзімі-2018 жылдың 11 қазаны.[23] Мүше мемлекеттер 2018 жылдың соңында Шарт талаптарын орындау үшін өздерінің ұлттық заңдарын жаңартуы керек еді.[24] Бұл келісімшарт алғашқы қабылданғаннан кейін көп ұзамай басталған ұзақ және кейде қарама-қайшы процестен кейін болды. 2015 жылдың наурызында Еуропалық Одақ Кеңесі Еуропалық комиссияны ЕО шартын қабылдауды кешіктірді деп айыптады және комиссияны "қажетті заңнамалық ұсынысты дереу ұсынуға" шақырды.[25][26]

2019 жылдың 8 ақпанында Америка Құрама Штаттары келісімге ресми түрде қосылды.[27]

Шартты ратификациялаған елдер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2023 жылдың 8 маусымына қарай дүние жүзіндегі 93 Уағдаласушы Тарап (119 ел) Марракеш келісімін ратификациялады немесе оған қосылды.[28]

Уағдаласушы Тарап Қол қойды Ратификация Күшіне енді
 Ауғанстан Маусым 28, 2013 Шілде 26, 2018 Қазан 26, 2018
 Аргентина Мамыр 21, 2014 Сәуір 1, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Армения Маусым 1, 2022 Қыркүйек 1, 2022
 Аустралия Маусым 23, 2014 Желтоқсан 10, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Аустрия Маусым 25, 2014
 Әзербайжан Қыркүйек 24, 2018 Желтоқсан 24, 2018
 Бангладеш Қыркүйек 26, 2022 Желтоқсан 26, 2022
 Барбадос Ақпан 20, 2023 Мамыр 20, 2023
 Беларусь Шілде 22, 2020 Қазан 22, 2020
 Бельгия Маусым 25, 2014
 Белиз Қараша 9, 2018 Ақпан 9, 2019
 Боливия Наурыз 12, 2019 Маусым 12, 2019
 Босния және Герцеговина Маусым 28, 2013 Қаңтар 20, 2021 Сәуір 20, 2021
 Ботсвана Қазан 5, 2016 Қаңтар 5, 2017
 Бразилия Маусым 28, 2013 Желтоқсан 11, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Буркина-Фасо Маусым 28, 2013 Шілде 31, 2017 Қазан 31, 2017
 Бурунди Маусым 28, 2013
 Кабо-Верде Ақпан 22, 2019 Мамыр 22, 2019
 Камбоджа Маусым 28, 2013
 Камерун Маусым 28, 2013 Қазан 5, 2021 Қаңтар 5, 2022
 Канада Маусым 30, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 ОАР Маусым 28, 2013 Тамыз 19, 2020 Қараша 19, 2020
 Чад Маусым 28, 2013
 Чили Маусым 28, 2013 Мамыр 10, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Қытай Маусым 28, 2013 Ақпан 5, 2022 [29] Мамыр 5, 2022
 Колумбия Маусым 28, 2013
 Коморлар Маусым 28, 2013 Қаңтар 25, 2021 Сәуір 25, 2021
 Конго Республикасы Маусым 28, 2013
 Кук аралдары Наурыз 19, 2019 Маусым 19, 2019
 Коста-Рика Маусым 28, 2013 Қазан 9, 2017 Қаңтар 9, 2018
 Кот-д’Ивуар Маусым 28, 2013
 Кипр Маусым 28, 2013
 Чехия Маусым 24, 2014
 Конго Демократиялық Республикасы Маусым 28, 2013 Ақпан 19, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Дания Маусым 28, 2013
 Джибути Маусым 28, 2013
 Доминикан Республикасы Маусым 28, 2013 Маусым 5, 2018 Қыркүйек 5, 2018
 Эквадор Мамыр 8, 2014 Маусым 29, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Сальвадор Қазан 11, 2013 Қазан 1, 2014 Қыркүйек 30, 2016
 Эфиопия Маусым 28, 2013 Қараша 2, 2020 Ақпан 2, 2021
 Еуропа одағы Сәуір 30, 2014 Қазан 1, 2018 Қаңтар 1, 2019
 Финляндия Маусым 20, 2014
 Франция Сәуір 30, 2014
 Германия Маусым 20, 2014
 Гана Маусым 28, 2013 Мамыр 11, 2018 Тамыз 11, 2018
 Грекия Сәуір 30, 2014
 Гватемала Маусым 2, 2014 Маусым 29, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Гвинея Маусым 28, 2013
 Гаити Маусым 28, 2013
 Ватикан Маусым 28, 2013
 Гондурас Наурыз 29, 2017 Маусым 29, 2017
 Исландия Желтоқсан 9, 2021 Наурыз 9, 2022
 Үндістан Сәуір 30, 2014 Маусым 24, 2014 Қыркүйек 30, 2016
 Индонезия Қыркүйек 24, 2013 Қаңтар 28, 2020 Сәуір 28, 2020
 Иран Маусым 27, 2014
 Ирландия Маусым 20, 2014
 Израиль Наурыз 21, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Жапония Қазан 1, 2018 Қаңтар 1, 2019
 Иордания Маусым 28, 2013 Маусым 26, 2018 Қыркүйек 26, 2018
 Кения Маусым 28, 2013 Маусым 2, 2017 Қыркүйек 2, 2017
 Кирибати Шілде 31, 2019 Қазан 31, 2019
 Қырғызстан Мамыр 15, 2017 Тамыз 15, 2017
 Ливан Маусым 28, 2013
 Лесото Сәуір 30, 2018 Шілде 30, 2018
 Либерия Қазан 6, 2016 Қаңтар 6, 2017
 Лихтенштейн Қыркүйек 22, 2021 Желтоқсан 22, 2021
 Литва Қыркүйек 27, 2013
 Люксембург Маусым 28, 2013
 Малави Шілде 14, 2017 Қазан 14, 2017
 Малайзия Наурыз 31, 2022 Маусым 30, 2022
 Мали Маусым 28, 2013 Желтоқсан 16, 2014 Қыркүйек 30, 2016
 Маршалл аралдары Ақпан 8, 2019 Мамыр 8, 2019
 Мавритания Маусым 28, 2013
 Маврикий Маусым 28, 2013 Қаңтар 11, 2021 Сәуір 11, 2021
 Мексика Маусым 25, 2014 Шілде 29, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Моңғолия Маусым 28, 2013 Қыркүйек 23, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Черногория Наурыз 8, 2022 Маусым 8, 2022
 Марокко Маусым 28, 2013 Мамыр 15, 2019 Тамыз 15, 2019
 Мозамбик Тамыз 22, 2013
 Намибия Тамыз 12, 2013
 Непал Маусым 28, 2013
 Жаңа Зеландия Қазан 4, 2019 Қаңтар 4, 2020
 Никарагуа Қаңтар 16, 2020 Сәуір 16, 2020
 Нигерия Маусым 28, 2013 Қазан 4, 2017 Қаңтар 4, 2018
 Норвегия Маусым 20, 2014 Тамыз 31, 2021 Қараша 30, 2021
 Панама Маусым 28, 2013 Ақпан 10, 2017 Мамыр 10, 2017
 Парагвай Маусым 28, 2013 Қаңтар 20, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Перу Маусым 28, 2013 Ақпан 2, 2016 Қыркүйек 30, 2016
 Филиппин Желтоқсан 18, 2018 Наурыз 18, 2019
 Польша Маусым 24, 2014
 Катар Қазан 24, 2018 Қаңтар 24, 2019
 Корея Республикасы Маусым 26, 2014 Қазан 8, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Молдова Маусым 28, 2013 Ақпан 19, 2018 Мамыр 19, 2018
 Ресей Ақпан 8, 2018 Мамыр 8, 2018
 Руанда Қазан 25, 2021 Қаңтар 25, 2022
 Сент-Люсия Маусым 11, 2020 Қыркүйек 11, 2020
 Сент-Винсент және Гренадиндер Қыркүйек 5, 2016 Желтоқсан 5, 2016
 Сан-Марино Маусым 2, 2020 Қыркүйек 2, 2020
 Сан-Томе және Принсипи Маусым 28, 2013 Қазан 15, 2020 Қаңтар 15, 2021
 Сауд Арабиясы Қараша 21, 2018 Ақпан 21, 2019
 Сенегал Маусым 28, 2013
 Сербия Ақпан 24, 2020 Мамыр 24, 2020
 Сьерра-Леоне Маусым 28, 2013
 Сингапур Наурыз 30, 2015 Қыркүйек 30, 2016
 Словения Мамыр 16, 2014
 Шри-Ланка Қазан 5, 2016 Қаңтар 5, 2017
 Судан Маусым 28, 2013
 Швейцария Маусым 28, 2013 Ақпан 11, 2020 Мамыр 11, 2020
 Сирия Қараша 22, 2013
 Тәжікстан Ақпан 27, 2019 Мамыр 27, 2019
 Тайланд Қаңтар 28, 2019 Сәуір 28, 2019
 Того Маусым 28, 2013
 Тринидад және Тобаго Қазан 4, 2019 Қаңтар 4, 2020
 Тунис Маусым 28, 2013 Қыркүйек 7, 2016 Желтоқсан 7, 2016
 Түркия Қараша 1, 2013
 Түрікменстан Қазан 15, 2020 Қаңтар 15, 2020
 Уганда Маусым 28, 2013 Сәуір 23, 2018 Шілде 23, 2018
 Украина Маусым 8, 2023 Қыркүйек 8, 2023
 БАӘ Қазан 15, 2014 Қыркүйек 30, 2016
 Ұлыбритания Маусым 28, 2013 Қазан 1, 2020 Қаңтар 1, 2021
 Танзания Сәуір 8, 2020 Шілде 8, 2020
 АҚШ Қазан 2, 2013 Ақпан 8, 2019 Мамыр 8, 2019
 Уругвай Маусым 28, 2013 Желтоқсан 1, 2014 Қыркүйек 30, 2016
 Өзбекстан Наурыз 7, 2022 Маусым 7, 2022
 Вануату Мамыр 6, 2020 Тамыз 6, 2020
 Венесуэла Қазан 2, 2019 Қаңтар 2, 2020
 Вьетнам Желтоқсан 6, 2022 Наурыз 6, 2023
 Зимбабве Қазан 2, 2013 Қыркүйек 12, 2019 Желтоқсан 12, 2019
 Қазақстан 1 қаңтар, 2024 жыл

Қазақстан[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2023 жылдың 10 шілдесінде Қазақстан Марракеш шартына және Өнеркәсіптік үлгілерді халықаралық тіркеу туралы Гаага келісіміне қосылу жөніндегі жұмыс бастады.[30]

2023 жылдың 11 қыркүйегінде ҚР Әділет министрі Азамат Есқараев Қазақстанның Марракеш шартына қосылуы зағиптар мен көру қабілеті бұзылған адамдардың кітаптарға, журналдарға, оқу материалдарына қолжетімділігін кеңейтетінін, олардың қоғамның мәдени және әлеуметтік өміріне тең қолжетімділікті қамтамасыз ететінін атап өтті. Сондай-ақ қол жетімді форматтарда жасалған жұмыстардың көшірмелерін халықаралық алмасуға мүмкіндік беретінін айтты.[31]

2023 жылдың 8 қарашасында Әділет министрлігінің баспасөз хатшысы Талғат Уәли 2024 жылы Қазақстандағы көру қабілеті бұзылған жандардың жарияланған туындыларға қол жеткізуін жеңілдету жөніндегі Марракеш келісіміне қосылатыны туралы хабарлады. Зияткерлік меншікті қорғауға қатысты министрлік ресми өкілінің айтуынша биылғы жылдың басынан бері әділет органдары тауар белгілерін заңсыз пайдаланудың 92 фактісі тіркеліп, жалпы құны 45 миллион теңгеден асатын 24 мың контрафактілік өнім анықталғанын атап өтті. Министрлік тарапынан зияткерлік меншік құқықтарын қорғау және қамтамасыз ету бойынша уәкілетті орган ретінде осы саладағы құқық бұзушылықтардың жолын кесу бойынша жұмыстарды жалғастыра беретінін айтты.[32]

Бастамалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2014 жылы құрылған қол жетімді кітаптар консорциумы (ABC) "Марракеш келісімінің мақсаттарына нақты қол жеткізу үшін мүмкін болатын бастамалардың бірі"ретінде ойластырылған.[33] ABC бүкіл әлем бойынша қол жетімді форматтағы кітаптардың санын көбейтуге тырысады – мысалы, Брайль, аудио және үлкен шрифт – және оларды зағиптарға, нашар көретіндерге немесе теруге қабілетсіз басқа себептерге қол жетімді етеді.

Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ a b WIPO-Administered Treaties.
  2. ↑ Summary of the Marrakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons Who Are Blind, Visually Impaired, or Otherwise Print Disabled (MVT) (2013)  (ағыл.).
  3. ↑ Diplomatic Conference to Conclude a Treaty to Facilitate Access to Published Works by Visually Impaired Persons and Persons with Print Disabilities. World Intellectual Property Organization (28 June 2013).
  4. ↑ Between the lines: Blind people defeat lobbyists in a tussle about copyright (20 July 2013).
  5. ↑ Marrakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons Who Are Blind, Visually Impaired or Otherwise Print Disabled  (ағыл.).
  6. ↑ Summary of the Marrakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons Who Are Blind, Visually Impaired, or Otherwise Print Disabled. World Intellectual Property Organization.
  7. ↑ Kaminski, Margot E.; Yanisky-Ravid, Shlomit (2014). "The Marrakesh Treaty For Visually Impaired Persons: Why A Treaty Was Preferable To Soft Law". University of Pittsburgh Law Review 75 (3): 259. doi:10.5195/lawreview.2014.338. 
  8. ↑ Ending the book famine : The Marrakesh Treaty. The International Agency for the Prevention of Blindness.
  9. ↑ Marrakesh Treaty. World Blind Union.
  10. ↑ a b The World Blind Union Guide to the Marrakesh Treaty — World Blind Union. — P. 13.
  11. ↑ Understanding the Marrakesh Treaty Implementation Act. United States Copyright Office.
  12. ↑ Marrakesh Treaty implementation options paper. Attorney-General's Department (1 қараша 2014).
  13. ↑ The Marrakesh Treaty – Helping to end the global book famine (PDF). WIPO (2015).
  14. ↑ Canada's Accession to Marrakesh Treaty Brings Treaty into Force, WIPO Press Release, June 30, 2016, http://www.wipo.int/pressroom/en/articles/2016/article_0007.html, retrieved July 6, 2016 
  15. ↑ David Hammerstein. Marrakesh Treaty: Day 1.
  16. ↑ India ratifies Marrakesh Treaty for visually impaired (2 шілде 2014).
  17. ↑ TREATY/MARRAKESH/1: [Marrakesh Treaty] Ratification by the Republic of India.
  18. ↑ https://www.wipo.int/treaties/en/notifications/marrakesh/treaty_marrakesh_95.html
  19. ↑ Marrakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons Who Are Blind, Visually Impaired or Otherwise Print Disabled (24 February 2020).
  20. ↑ TREATY/MARRAKESH/45: [Marrakesh Treaty] Ratification by the European Union.
  21. ↑ @WIPO (October 1, 2018). "European Union 🇪🇺 joins the "books for blind" 📚 #MarrakeshTreaty, now covering 70 countries across the globe:…" (Tweet). Archived from the original on August 21, 2019. Retrieved July 19, 2019 – via Twitter.
  22. ↑ TREATY/MARRAKESH/75: [Marrakesh Treaty Ratification by the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland].
  23. ↑ Implementation of the Marrakesh Treaty in EU law (6 November 2019).
  24. ↑ European Blind Union The Marrakesh Treaty.
  25. ↑ Marrakesh in the EU: facing the excuses and delay tactics after Council statement. IP Policy Committee blog. TransAtlantic Consumer Dialogue (7 April 2015).
  26. ↑ Proposal for a Council Decision on the conclusion, on behalf of the European Union, of the Marrakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons who are Blind, Visually Impaired, or Otherwise Print Disabled — Guidance for further work. Council of the European Union.
  27. ↑ USA Joins Marrakesh Treaty as 50th Member  (ағыл.).
  28. ↑ WIPO-Administered Treaties  (ағыл.).
  29. ↑ TREATY/MARRAKESH/87: [Marrakesh Treaty] Ratification by the People's Republic of China.
  30. ↑ ҚР Әділет министрлігі Қазақстан Марракеш шартына және Өнеркәсіптік үлгілерді халықаралық тіркеу туралы Гаага келісіміне қосылу жөніндегі жұмыс бастады  (қаз.). Тексерілді, 9 қараша 2023.
  31. ↑ ҚР Әділет министрлігі Көру қабілеті бұзылған азаматтарға кітаптардың қолжетімділігі артады  (қаз.). Тексерілді, 9 қараша 2023.
  32. ↑ ҚР Әділет министрлігі ҚР Әділет министрлігінің ресми өкілі Талғат Уәли БАҚ өкілдеріне арналған брифинг өткізді  (қаз.). Тексерілді, 9 қараша 2023.
  33. ↑ Bright days ahead for blind learners  (ағыл.) (10 January 2021).
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Марракеш_келісімі&oldid=3228158» бетінен алынған