Гуан
| гуанг | |
| Гуан | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
800 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Гуан (гуанг) — Гананың орталық және оңтүстік аймақтарында тұратын ақан халықтарының бір тобы.[1] Жалпы саны 800 мыңнан астам адам болса, оның 600 мыңы гонжалар.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тано ква тілдерінің тармағының тобын құрайтын гуан тілдерінде сөйлейді. Жазуы латын әліпбиіне негізделген. Ақан тілі де кең тараған.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
60%-дан астамы христиандар (протестанттар мен католиктер), қалғандары христиан-африкалық шіркеулер мен секталардың жақтаушылары, дәстүрлі наным-сенімдерін сақтайды, эфуту арасында сүнниттік мұсылмандар бар.[3]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гуандар XII-XIV ғасырларда Вольта өзенінің бойымен Гвинея шығанағы жағалауына көшіп келген қоныс аударушылар - протоакандардың бірінші толқынының ұрпақтары болып саналады. Оңтүстік гуандардың ішінен тек эфутулар ғана 18 ғасырда Фанти федерациясының құрамында болған отаршылдыққа дейінгі кезеңде өздерінің көсемдігін (Оман) Фету (Огуаа) құрды, қалғандары Ақан халқының едәуір бөлігін құрады. 1742-1826 жылдары Ашанти конфедерациясының бөлігі болған Акваму және Аквапим құрылымдары болды.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі дәстүрлі кәсібі – қолмен өңдейтін егіншілік (ямс, маниок, жүгері, күріш, банан, көкөністер, қазір гуанның көп бөлігі какао өсірумен айналысады), ұсақ мал мен құс өсіру, балық аулау бар. Қолөнердің ішінен ұсталық, керамика, тоқымашылық, ағаш ою өнері дамыған.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі қоғамдық ұйымның негізін бас діни қызметкерлер басқаратын ауылдық және көпбалалы қауымдар құрады. Саяси институттар мен әскери ұйым ақандардан алынған. Неке келісімі вирилокальды, туыстық санау патрилинейлік.
Ата-бабалар культі, табиғаттың жанды күштері, ұлы рух Отуту, фетишизм кең таралған. Сиқыршылық пен бақсылыққа деген сенім бар. Жыл сайын (тамыз айының аяғынан желтоқсанға дейін) Охум (Эба, Бба) ямс фестивалі өтеді.
Елді мекендер жинақы орналасқан. Дәстүрлі тұрғын үйлер жоспары тікбұрышты, ағаш сырықтардан жасалвп балшықпен қапталған, төбесі пальма жапырақтарынан немесе шиферден жасалған.
Дәстүрлі киімдері – жамбасқа орайтын мата бөлігі бүгінде ақан кентесімен (мерекелік ретінде) және еуропалық киімдермен ығыстырылуда.
Негізгі тағамдары - балық және көкөністер (жарма, бұқтырылған, қайнатылған, қуырылған және ащы дәмдеуіштермен пісірілген түйнектер).[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1933887
- ↑ Гуан https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/210686
- ↑ Значение слова гуан https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B3%D1%83%D0%B0%D0%BD
- ↑ Главная / Буква "Г" / http://knowledge.su/g/guan-
- ↑ a b народы мира / Гуан http://www.etnolog.ru/people.php?id=GUAN
