Хадза
| хадзапи, хатса | |
| Хадза | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
|
хадзане, хадзапи тілі | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар |
Хадза (хадзапи, хатса) — Танзанияның солтүстігін мекендеген байырғы халық. Хадзалар Африкадағы соңғы аңшы жинаушылардың бірі. Танзанияның орталығындағы Эяси көлінің жанында тұрады, олардың тек 1000-ға жуығы қалды.[1][2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі - хадзане, хадзапи тілі, бушмендермен туыстас, сандаве тілімен бірге койсан тілдерінің тобына кіреді деп есептеледі. Алайда соңғы кезде Дж.Вудберннің хадзапи тілі койсандар отбасында бөлек орын алады деген болжамдары расталды.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар дәстүрлі нанымдарды ұстанады.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Хадза жігіттері жас кезінен бастап күнде таңертең аң аулайды. Олар жыландар мен гиеналардан басқа кез келген дерлік жануарды аулайды. Жыландар қауіпті және улы болып саналады ал гиеналар өлекселермен қоректенгендіктен, олар етін таза деп санамайды. Аңшылық қарулары – садақ пен жебе, темірден жебе ұштары, пышақтар, кейде балталар. Олар жабайы өсімдіктердің жемістерін, құстар мен тасбақа жұмыртқаларын жинайды, жаңбырлы маусымда 20 адамға дейін топтасып жүреді. Аңшылар балды баобаб ағашының діңіне ұя салған аралардан алатын ең бағалы шикізат деп санайды. Әйелдер ерлерге қарағанда әртүрлі жұмыстар атқарады, мысалы, отын жинау немесе өсімдік тамырын қазу.[5]
Тұрмыс салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Отбасы шағын, неке патрилокалды. Жергілікті отбасылар тобын ең табысты аңшылар басқарады, бірнеше топ біріктірілген кезде көшбасшы сайланады. «Хадза - біздің планетамыздағы аңшы-жинаушылардың соңғы популяцияларының бірі. Хадзаның тағы бір ерекшелігі - олар қазіргі қоғамда кең таралған аурулардан іс жүзінде зардап шекпейді. Олардың арасында қан қысымын, қант пен холестерин деңгейін бақылау керемет нәтижелер берді. 70-80 жасқа дейін оларда жүрек-қан тамырлары ауруларының белгілері байқалмады.
Тұрғын үйлері - бұтақтардан жасалған қаңқасы бар шөп лашық, жаңбырлы маусымда олар үңгірлерде тұрады.
Дәстүрлі киімдері - әйелдерге арналған былғары алжапқыш, ерлерге - жамылғы белдік және теріден жасалған алжапқыш. Тікенекті жерлерде жүргенде сандал киеді.[6][7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Африканское племя хадза https://bigpicture.ru/afrikanskoe-plemya-xadza/?ysclid=loe0c8ct2z954283200
- ↑ Племя хадза Танзании https://ru.theplanetsworld.com/8296-hadza-tribe-of-tanzania
- ↑ Почему хадза Танзании продолжают в наши дни заниматься охотой и собирательством? https://ethno-photo.livejournal.com/14457.html?ysclid=loe0er2c35188532616
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4727470?ysclid=loe0bkx9ca776812770
- ↑ Племя охотников и собирателей https://www.gigaplaces.com/ru/stata-plemja-khadza/
- ↑ Как живет племя хадза, у которого нет болезней сердца и рака кишечника https://reminder.media/post/hadza?ysclid=loe0cnuzr2675666250
- ↑ народы мира / Хадза http://www.etnolog.ru/people.php?id=HADZ
