Сусу
| сосо | |
| Сусу | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,4 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Гвинея |
1,4 млн. |
 Сьерра-Леоне |
150 000 |
 Сенегал |
40 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Сусу (сосо) — Батыс Африкадағы халық. Олар Гвинеяның оңтүстік-батысында (1,4 миллион адам – 2015 жылғы бағалау) және Сьерра-Леоненің солтүстік-батысында (150 мың адам) тұрады. 40 мыңға жуық адам Сенегалда, 5 мыңға жуық адам Гвинея-Бисауда, сондай-ақ Мали, Гамбия, Либерия, Францияда тұрады.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі – сусу тілі, манде тілдер тобына жатады. Сьерра-Леонеде сусулардың көпшілігі темне тілінде сөйлейді. Гвинеяда сусу тілінде көршілес киси-бага және ландума халықтары да сөйлейді.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сусудың көп бөлігі мұсылмандар, бір бөлігі дәстүрлі культтерді ұстанады Нингианган жыланы, жануарлар және т.б.[3]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
XIII ғасырда Сусу Мали империясының бір бөлігі болды, содан кейін олар діни соғыстардың салдарынан оңтүстікке қарай қуылды. Сусулардың көпшілігі қазіргі Гвинеяның жағалау аумақтарында қоныстанды, онда олар Солима, Лабая және басқалары сияқты бірнеше өтпелі-мемлекеттерді құрды. Сусу халқына осы аумақтарда бұрыннан өмір сүрген шағын этникалық қауымдастықтар қатты әсер етті. (Бага, Ландума, Налу және т.б.). Сусу халқының көрші халықтармен ассимиляциялану процесі жүріп жатыр.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі егіншілік - күріш, сонымен қатар жержаңғақ, маниок, тәтті картоп, фонио, май және кокос пальмалары, кола ағаштары өсіріледі. Ұсақ мал мен тауық ұстайды, жағалауда - балық аулайды. Олар портта және қаланың өнеркәсіптік кәсіпорындарында да жұмыс істейді.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізі - үлкен отбасылық патрилинейлік қауымдастық. Неке қонысы вирилокальды. Көп әйел алу жиі кездеседі. Ірі туыстық топтар (хили) өздерінің эндогамикалық сипатын және тотемдік тыйымдарды жоғалтты. Егемендік алғанға дейін ауылдарды көсемдер (кунтигилер, альмамилар) басқарды, олардың билігі бір отбасы шеңберінде мұраға қалды.
Елді мекендері шағын, 300 адамға дейін, әдетте үйлер жалғыз көше – жол бойында созылып жатыр. Тұрғын үйлердің басым түрі - төбесі конустық және қабырғалары саз балшықтан сыланған дөңгелек үй.
Ерлер киімі – жеңі желбіреген жерге дейін жететін кең көйлек, әйелдер - тігілмеген белдемше және күртеше.
Негізгі тағамы - пальма майы соусы немесе балық дәмдеуіштері қосылып пісірілген күріш және фонио ботқасы, дәмдеуіштер көп мөлшерде тұтынылады. Діни тыйымға байланысты ішімдік ішу сирек кездеседі.
Фольклорға бай (әйелдердің мерекелерде айтатын ертегілері, эпикалық тарихи шежіресі). Сүндеттеу өзінің салттық сипатын жоғалтты, маскалар ойын-сауық қызметін атқарады.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4174875
- ↑ Сусу http://www.etnosy.ru/taxonomy/term/1526
- ↑ Энциклопедический справочник "Африка"http://otpusk-info.ru/journey/encyclopedia/africa/fc/slovar-209-7.htm
- ↑ Susu people https://ru.zahn-info-portal.de/wiki/Susu_people
- ↑ Советская историческая энциклопедия Сусу https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2122933-susu/
- ↑ народы мира / Сусу http://www.etnolog.ru/people.php?id=SUSU
