Тесо (халық)
| итесо | |
| Тесо | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,8 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Уганда |
1,5 млн. |
 Кения |
270 000 |
 Сомали |
100 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар, христиандық | |
Тесо (итесо) — Шығыс Африкадағы нилот тобының халқы. Өздерін итесо, икумама, бакеди, итесио, элгуми, вами деп атайды. Тесоның көп бөлігі Угандада, Чиога көлінің солтүстік-шығысында, сондай-ақ Кения мен Суданның көршілес аудандарында тұрады.[1] Халқы 1,8 млн. адам. Угандада (1,55 млн. адам, 1992 ж.) және Кенияның көршілес аудандарында (270 мың адам) және Суданда (шамамен 100 мың адам) тұрады.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі - тесо тілі, нилот тілдеріне жатады.[3] Диалектілері: локатан, ньянгея, ором. 1901 жылдан бастап жазуы латын әліпбиіне негізделген.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көпшілігі дәстүрлі нанымдарды сақтайды, кейбіреулері христиандар.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар солтүстік-шығыстан нилоттардың қоныс аударуы кезінде қалыптасқан. 19 ғасырдың аяғынан бастап олар Ганданың күшті мәдени ықпалына ұшырады. 1980 жылдардың соңы мен 1990 жылдардың басында Тесо Уганданың солтүстігіндегі азаматтық соғысқа қатысты, бұл Тесоның көрші елдерге жаппай көшуіне әкелді.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсіптері – мал шаруашылығы, бұрын салт-дәстүрлік мақсатта, қазір экспортқа (зебу) және қолмен атқарылатын егіншілік (элевсина, құмай, отаршылдық кезеңдегі мақта). Ағаш ою өнері дамыған.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі әлеуметтік құрылым рулық ұйыммен және жастық класстармен сипатталады. Отбасы үлкен, патриархалды, патрилинейлік, полигиния жиі кездеседі.
Қоныстары - краал деп аталады, төбесі өсімдіктермен байланып жабылған, дулыға тәрізді үйшіктер.
Киімдері – былғарыдан немесе өсімдік талшығынан жасалған, мыстан және қабықтардан жасалған көптеген әшекейлері бар белдігі бар. Төменгі екі алдыңғы тіс алынып тасталды. Әйелдер татуировка салады.
Негізгі тағам – өсімдік тектес тағамдар (қайнатылған тары, тәтті картоп, көкөністер). Ет сирек тұтынылатын. Көкөніс пен жержаңғақ қосылған зебу қаны сүйікті тағамы.
Тесолар - шебер музыканттар, әндер, билер және тарихи балладалар ішекті аспаптарда ойнаумен сүйемелденеді.[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Тесо https://megabook.ru/article/%D0%A2%D0%B5%D1%81%D0%BE
- ↑ Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%A2%D0%95%D0%A1%D0%9E
- ↑ Значение слова ТЕСО в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/2048305.html
- ↑ Большой Энциклопедический словарь ТЕСО https://rus-big-enc-dict.slovaronline.com/66893-%D0%A2%D0%95%D0%A1%D0%9E
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4190235
- ↑ Тесо https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1338291
- ↑ народы мира / Тесо http://www.etnolog.ru/people.php?id=TESO
