Лухья
| луйя, абалуйя | |
| Лухья | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
5,4 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі наным-сенімдер |
Лухья (луйя, абалуйя) — Кения мен Танзаниядағы банту халықтарының тобы.[1] Олар негізінен Кенияның батыс провинцияларында, сондай-ақ Найроби маңында тұрады. Жалпы саны 5,4 миллион адам (2010, бағалау), сондай-ақ 750 мың адам Танзания мен Угандада тұрады.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Банту тобындағы жақын туыстас Лухья (Луя) тілінде сөйлейді.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дінге сенушілер: дәстүрлі наным-сенімдер, бір бөлігі – афрохристиандық культтерді ұстанушылар, католиктер.[4]
Этногенезі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Лухя этногенезі 16-17 ғасырларда қазіргі Уганда аумағынан луо халықтарының шабуылымен банту топтарының көші-қонымен байланысты. Бұл ежелгі тайпаның ең алғашқы өкілдері құрғақшылықтан, аштықтан, аурудан және соғыстан қашқан Мысырдан келген иммигранттар болды деген теория бар. Еуропалықтар мен Лухья қауымдастықтары арасындағы тығыз қарым-қатынастың басы 1898 жылы Кения-Уганда темір жолының салынуы болды. Жалпы өзін-өзі тану 20 ғасырдың 30-шы жылдарының ортасында қалыптасты.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі қолмен атқарылатын егіншілік (сорго, елеусина, симсим, бұршақ, тәтті картоп, банан). Қазіргі уақытта олар интенсивті тауарлы шаруашылыққа көшті. Мақта, жержаңғақ, қант қамысы, кофе сияқты дақылдар өсіріледі. Дәстүрлі түрде аңшылық және балық аулаумен айналысады. Лухья – шебер жауынгерлер болып саналады. Қолөнерден - тері өңдеу, ұсталық, балық аулау торларын тоқу дамыған.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жерге жеке меншік пайда болды, таптық дифференциация дамыды. Дәстүрлі қауым іс жүзінде жойылды. Қазіргі Африка - өз азаматтарына кең мүмкіндіктер беретін дамып келе жатқан континент. Лухьяның жас буынының едәуір бөлігі өз тайпаларын тастап, Кениядан тыс жерде оқуға немесе жұмыс істеуге кетуде.
Дәстүрлі елді мекендері - қоршаумен немесе дуалдармен қоршалған, дөңгелек пішінді ауыл. Үйшіктері домалақ, балшықпен бекітілген таяқтардан жасалған. Төбесі конустық, шөптен жабылған. Конустық шатыр иелері үшін веранданың бір түрі ретінде қызмет етеді.
Дәстүрлі киім - бұл ерлерге арналған былғары жамылғы және әйелдерге арналған жамбас таңғыш, металдан және каури қабығынан жасалған зергерлік бұйымдар, ал ерлерде кейде былғары бас киім болады.
Тамағы негізінен өсімдік тектес тағамдар, бірақ жабайы жануарлардың сүті мен еті де тұтынылады.
Лухья бай мифологияны жасады, Веле (Ньясае) ең жоғарғы құдай болып саналады. Ата-баба культі, бақсылық, сиқырлық (жаңбыр жаудыратын, т.б.) кең таралған. Музыкалық фольклор сақталған.[7]
Танымал тұлғалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Виклиф Музалия Мудавади - Премьер-Министрдің орынбасары, Кенияның белгілі саяси қайраткері
- Амос Вако - Бас прокурор
- Калестоус Джума - профессор, Гарвард университеті
- Джо Мэзига - футболшы
- Морис Майкл Отанга - католиктік кардинал
- Даниэль Сифуна – Кениатта университетінің академигі
- Филемон Ф.Индайр - Кенияның Ресейдегі елшісі (1960 ж.), Найроби университеті
- Мартин Шикуку - саяси қайраткер
- Кеннет Отиато Мэренд – Кения Ұлттық ассамблеясының спикері[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Лухья https://megabook.ru/article/%D0%9B%D1%83%D1%85%D1%8C%D1%8F
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2159891
- ↑ Материал из Большого Справочника https://newstest.ru/%D0%9B%D1%83%D1%85%D1%8C%D1%8F(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Значение слова ЛУХЬЯ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1841533.html
- ↑ Народы и культуры Лухья https://travel-journal.ru/ethno/39/931/
- ↑ mobi-scripts.ru » Статьи » Лухья https://mobi-scripts.ru/stati/31755-luhya.html
- ↑ народы мира / Лухья http://www.etnolog.ru/people.php?id=LUHY
- ↑ Племя Лухья https://kenya-info.me/narody/plemia-luhia
