Дармштадтий

110	Мейтнерий ← Дармштадтий → Рентгений
Pt; ↑; Ds; ↓; (Uhq)	110Ds
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Дармштадтий/ Darmstadtium(Ds), 110
Топ типі	Ауыр металдар
Топ, период, блок	10, 7, d
Атомдық масса ; (молярлық масса)	[281] м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	болжам [Rn] 5f14 6d9 7s1;
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 32, 32, 16, 2
Атом радиусы	132 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	128 пм
Тотығу дәрежелері	(0), (+2), (+4), (+6), (+8)
Иондалу энергиясы	1-ші: 955,2 (960) кДж/моль (эВ) ; 2-ші: 1890 кДж/моль (эВ) ; 3-ші: 3030 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	болжам 34.8 г/см³
Басқа да қасиеттері
CAS нөмірі	54083-77-1

Дармштадтий
Darmstadtium (Ds)

Дармштадтий (лат. Darmstadtium; Ds) — Менделеевтің Периодтық кестесінің 10 топ, жетінші периодтың химиялық элементі. Реттік нөмірі – 110, атомдық массасы – 281. Тұрақсыз радиоактивті^[1] элемент.

Лабораторияда жасанда синтезделген. ^267—273Ds санды изотоптар үшін жартылай ыдырау мерзімі - бірнеше миллисекунд. Ең ауыр ²⁸¹Ds изотопының жартылай ыдырау мерзімі 10 секундатан аспайды.

Элементтің атын ашылған орнының (Германиядағы Дармштадт қаласы) құрметіне қойды. Алғашқы рет 1994 ж. Дармштадттағы Ауыр иондларды щерттеу орталығында синтезделген. Осы орталықта бұның алдында 1981-1984 жылдар аралығында 3 элемент ашылған: 107 (борий), 108 (хассий) және 109 (мейтнерий). Дармштадтий ашылғаннан кейін тағы 2 элемент синтезделген: 111 (рентгений) мен 112 (коперниций).

Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дармштадтий келесі изотоптары ядролық реакциялар нәтижесінде алынған:

$\,_{82}^{208}\mathrm {Pb} +\,_{28}^{62}\mathrm {Ni} \,\to \,{}_{110}^{269}\mathrm {Ds} +\,_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

$\,_{82}^{208}\mathrm {Pb} +\,_{28}^{64}\mathrm {Ni} \,\to \,{}_{110}^{271}\mathrm {Ds} +\,_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

$\,_{94}^{244}\mathrm {Pu} +\,_{16}^{34}\mathrm {S} \,\to \,{}_{110}^{273}\mathrm {Ds} +5\;_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

Және Коперницийдың изотоптарының ²⁸³Cn және ²⁸⁵Cn α-ыдырауының нәтижесінде.

Белгілі изотоптары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Изотоп	Массасы	Жартылай ыдырау мерзімі^[1]	Ыдырау түрі
²⁶⁷Ds	267	2,8 мкс	α-ыдырауаспад в ²⁶³Hs
²⁶⁹Ds	269	179 мкс	α-ыдырау ²⁶⁵Hs
²⁷⁰Ds	270	0,10 мс	α-ыдырау ²⁶⁶Hs
²⁷¹Ds	271	1,63 мс	α-ыдырау ²⁶⁷Hs
²⁷³Ds	273	0,17 мс	α-ыдырау ²⁶⁹Hs
²⁷⁹Ds	279	0,18 с	спонтанды бөліну (90 %), α-ыдырау²⁷⁵Hs (10 %)
²⁸¹Ds	281	9,6 с	спонтанды бөліну (94 %), α-ыдырау ²⁷⁷Hs (6 %)