Литий
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күмісті-ақ түсті жұмсақ металл
| |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі |
Ли́тий / Lithium (Li), 3 | ||||||||||||||
Топ типі | |||||||||||||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация |
[He] 2s1 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 1 | ||||||||||||||
Атом радиусы |
155 пм | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
Ковалентті радиус |
163 пм | ||||||||||||||
Ван-дер-Ваальс радиусы |
182 пм пм | ||||||||||||||
Ион радиусы |
68 (+1e) пм | ||||||||||||||
Электртерістілігі |
0,98 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
Тотығу дәрежелері |
+1 | ||||||||||||||
Иондалу энергиясы |
1-ші: 519,9(5,39) кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық (қ.ж.) |
0,534 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы |
453,69 K | ||||||||||||||
Қайнау температурасы |
1613 K | ||||||||||||||
Балқу жылуы |
2,89 кДж/моль | ||||||||||||||
Булану жылуы |
148 кДж/моль | ||||||||||||||
Молярлық жылусыйымдылық |
24,86[1] Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Тор параметрлері |
3,490 Å | ||||||||||||||
Дебай температурасы |
400 K | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
Жылуөткізгіштік |
(300 K) 84,8 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
CAS нөмірі |
7439-93-2 |
Литий (лат. Lіthіum, ежелгі грек. λίθος – тас; Li) — элементтердің периодтық жүйесінің І топ элементі, атомдық нөмері 3, атомдық массасы 6,941, сілтілік металдарға жатады. Жер қыртысындағы массалары бойынша мөлшері 6,5 x10–3%. Ол барлық қосылыстарында бір валентті. Литий күміс сияқты жылтыр.
Атаудың шығу тарихы мен шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Литийді 1817 жылы швед химигі және минералогы Иоганн Арфведсон алғаш рет Li[AlSi4O10] минералды петалитінде, содан кейін 2LiAl[Si2O6] сподуменнен және K2Li3Al5[Si6O20](F,OH)4 лепидолитінде ашты. Литий металын алғаш рет 1818 жылы Хамфри Дэви ашты.
Литий өз атауын «тастардан» (ежелгі грекше λίθος - тас) тапқанына байланысты алды. Бастапқыда «литион» деп аталды, қазіргі атауды Берцелиус ұсынған.
Физикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Литий күмістей ақ металл, жұмсақ және иілгіш, натрийден қаттырақ, бірақ қорғасыннан жұмсақ. Оны престеу және илемдеу арқылы өңдеуге болады.
Бөлме температурасында литий металы денеге бағытталған текше торға ие (координация нөмірі 8), кеңістіктік топ I m3m, ұяшық параметрлері a = 0,35021 нм, Z = 2. 78 К-ден төмен тұрақты кристалдық пішін алтыбұрышты тығыз оралған құрылым болып табылады. , онда әрбір литий атомының кубоктаэдр шыңдарында орналасқан 12 жақын көршілері бар. Кристалл торы P 63/ммc кеңістік тобына жатады, параметрлері a = 0,3111 нм, с = 0,5093 нм, Z = 2.
Барлық сілтілі металдардың ішінде литий ең жоғары балқу және қайнау нүктелеріне ие (тиісінше 180,54 және 1340 °C) және барлық металдар арасында бөлме температурасында ең төменгі тығыздыққа ие (0,533 г/см³, су тығыздығының жартысына жуығы). Тығыздығы төмен болғандықтан, литий суда ғана емес, сонымен қатар, мысалы, керосинде де жүзеді.
Литий атомының шағын мөлшері металдың ерекше қасиеттерінің пайда болуына әкеледі. Мысалы, ол натриймен тек 380 ° C төмен температурада араласады және балқытылған калий, рубидий және цезиймен араласпайды, ал басқа сілтілі металдар жұптары бір-бірімен кез келген қатынаста араласады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т — Москва: Советская энциклопедия, 1990.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
|