Литий

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Литий
3 ГелийЛитийБериллий
Li

Na
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
3Li
Жай заттың сыртқы бейнесі
Күмісті-ақ түсті жұмсақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Ли́тий / Lithium (Li), 3

Топ типі

Сілтілік металдар

Атомдық масса
(молярлық масса)

6,941 м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[He] 2s1

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 1

Атом радиусы

155 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

163 пм

Ван-дер-Ваальс радиусы

182 пм пм

Ион радиусы

68 (+1e) пм

Электртерістілігі

0,98 (Полинг шкаласы)

Тотығу дәрежелері

+1

Иондалу энергиясы

1-ші: 519,9(5,39) кДж/моль (эВ)
2-ші: 7298.1 кДж/моль (эВ)
3-ші: 11815.0 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

0,534 г/см³

Балқу температурасы

453,69 K

Қайнау температурасы

1613 K

Балқу жылуы

2,89 кДж/моль

Булану жылуы

148 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

24,86[1] Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

13,1 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 797 885 995 1144 1337 1610
Жай заттың кристаллдық торы
Тор параметрлері

3,490 Å

Дебай температурасы

400 K

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) 84,8 Вт/(м·К)

CAS нөмірі

7439-93-2

Литий (лат. Lіthіum, ежелгі грек. λίθος – тас; Li) — элементтердің периодтық жүйесінің І топ элементі, атомдық нөмері 3, атомдық массасы 6,941, сілтілік металдарға жатады. Жер қыртысындағы массалары бойынша мөлшері 6,5 x10–3%. Ол барлық қосылыстарында бір валентті. Литий күміс сияқты жылтыр.


Атаудың шығу тарихы мен шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Литийді 1817 жылы швед химигі және минералогы Иоганн Арфведсон алғаш рет Li[AlSi4O10] минералды петалитінде, содан кейін 2LiAl[Si2O6] сподуменнен және K2Li3Al5[Si6O20](F,OH)4 лепидолитінде ашты. Литий металын алғаш рет 1818 жылы Хамфри Дэви ашты.

Литий өз атауын «тастардан» (ежелгі грекше λίθος - тас) тапқанына байланысты алды. Бастапқыда «литион» деп аталды, қазіргі атауды Берцелиус ұсынған.

Физикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Литий күмістей ақ металл, жұмсақ және иілгіш, натрийден қаттырақ, бірақ қорғасыннан жұмсақ. Оны престеу және илемдеу арқылы өңдеуге болады.

Бөлме температурасында литий металы денеге бағытталған текше торға ие (координация нөмірі 8), кеңістіктік топ I m3m, ұяшық параметрлері a = 0,35021 нм, Z = 2. 78 К-ден төмен тұрақты кристалдық пішін алтыбұрышты тығыз оралған құрылым болып табылады. , онда әрбір литий атомының кубоктаэдр шыңдарында орналасқан 12 жақын көршілері бар. Кристалл торы P 63/ммc кеңістік тобына жатады, параметрлері a = 0,3111 нм, с = 0,5093 нм, Z = 2.

Барлық сілтілі металдардың ішінде литий ең жоғары балқу және қайнау нүктелеріне ие (тиісінше 180,54 және 1340 °C) және барлық металдар арасында бөлме температурасында ең төменгі тығыздыққа ие (0,533 г/см³, су тығыздығының жартысына жуығы). Тығыздығы төмен болғандықтан, литий суда ғана емес, сонымен қатар, мысалы, керосинде де жүзеді.

Литий атомының шағын мөлшері металдың ерекше қасиеттерінің пайда болуына әкеледі. Мысалы, ол натриймен тек 380 ° C төмен температурада араласады және балқытылған калий, рубидий және цезиймен араласпайды, ал басқа сілтілі металдар жұптары бір-бірімен кез келген қатынаста араласады.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т — Москва: Советская энциклопедия, 1990.