Лантан

57 Барий ← Лантан → Церий La ↓ Ас 57La
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс-ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Лантан, 57
Топ типі	Лантаноидтар
Топ, период, блок	ІІІ, 6, f
Атомдық масса (молярлық масса)	138.90547(7) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Xe] 5d16s2
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 18, 9, 2
Атом радиусы	187 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	207±8 пм
Ион радиусы	101.(+3e) 6 пм
Электртерістілігі	1,10 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	La←La3+ -2,38В
Тотығу дәрежелері	0, +1, +2, +3 ( қатты негізгі оксид)
Иондалу энергиясы	1-ші: 538.1 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1067 кДж/моль (эВ) 3-ші: 1850.3 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	6.162-6.18 (альфа модификациясы) г/см³
Балқу температурасы	1193 K
Қайнау температурасы	3447-3469 K
Балқу жылуы	8,5 кДж/моль
Булану жылуы	402 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	27,11 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	22,5 см³/моль
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 2005 2208 2458 2772 3178 3726
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	Алтыбұрышты
Тор параметрлері	a=3,772 c=12,14 Å
c/a қатынас	3,22
Дебай температурасы	132 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) 13,4 Вт/(м·К)
Юнг модульі	α формасы: 36,6 ГПа
Жылжу модульі	α формасы: 14,3 ГПа
Пуассон коэффициенті	α формасы: 0,280
Моос қаттылығы	2.5
Виккерс қаттылығы	360–1750 МПа
Бринеллий қаттылығы	350–400 МПа
CAS нөмірі	7439-91-0

Лантан La

Лантан (лат. lanthanum; La) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 57, ат. м. 138,9055, сирек кездесетін элементтерге жатады. Лантанның табиғи екі изотопы бар: 139La (99,911%) және радиоактивті 138La (0,089%; Т1/2 11011 жыл).

Лантанды 1839 ж. швед химигі К.Мосандер (1797 — 1858) лантан “топырағы” — La2О3 түрінде ашқан. Жылтыр, ақ түсті металл, тығыздығы 6,162 г/см3, балқу t 920ӘС, қайнау t 3470ӘС. Тотығу дәрежесі +3. Лантан ылғал ауада тотығады, бөлме температурасында су және тұз, азот, күкірт қышқылдарымен, 200Ә С-тан жоғары температурада галогендермен әрекеттеседі. Лантан никелі бар геттер қорытпаларының негізі ретінде алюминийлі және т.б. қорытпаларға легирлеуші қоспа ретінде пайдаланылады.

Сондай-ақ, ол болаттың коррозияға беріктігін және ыстыққа төзімділік қасиетін арттыруға қолданатын мишмиталл құрамдасы. Негізгі минералдары: монацит (Ce, La...)PO4, бастнезит (Ce, La...)FCO3. Лантанның қосылыстары LaCrO3 — жоғары температуралы электрөткізгіш керамикалық бұйымдар құрамына, La2О3 — оптикалық шынылардың құрамына кіреді, ал LaF3, La2О3 — лазерлік қасиеті бар заттар ретінде қолданылады.

Табиғатта кездесуі

Лантан, церий және неодиммен бірге сирек кездесетін жер элементтерінің ең көп таралған бірі болып табылады. Жер қыртысындағы лантанның мөлшері шамамен 2,9 · 10−3% салмағы бойынша, теңіз суында — шамамен 2,9 · 10−6 мг/л. Лантанның негізгі өнеркәсіптік минералдары - монацит, бастнезит, апатит және лопарит. Бұл минералдарға басқа да сирек жер элементтері кіреді.