Палладий
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күміс-ақ жұмсақ тұтқыр иілгіш металл
| |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі |
Палладий, 46 | ||||||||||||||
Топ типі | |||||||||||||||
Топ, период, блок |
10, 5, d | ||||||||||||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация |
[Kr] 4d10 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 18 | ||||||||||||||
Атом радиусы |
137 пм | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
Ковалентті радиус |
139±6 пм | ||||||||||||||
Ван-дер-Ваальс радиусы |
163 пм | ||||||||||||||
Ион радиусы |
(+4e) 65 (+2e) 80 пм | ||||||||||||||
Электртерістілігі |
2,20 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
Электродты потенциал |
+0,987 | ||||||||||||||
Тотығу дәрежелері |
0, +1, +2, +3, +4 | ||||||||||||||
Иондалу энергиясы |
1-ші: 804.4 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық (қ.ж.) |
12,02 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы |
1554 °C | ||||||||||||||
Қайнау температурасы |
2940 K | ||||||||||||||
Балқу жылуы |
17,24 кДж/моль | ||||||||||||||
Булану жылуы |
372,4 кДж/моль | ||||||||||||||
Молярлық жылусыйымдылық |
25,8 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Тор құрылымы |
текше бетке бағытталған | ||||||||||||||
Тор параметрлері |
3,890 Å | ||||||||||||||
Дебай температурасы |
274 K | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
Жылуөткізгіштік |
(300 K) 71,8 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
Юнг модульі |
121 ГПа | ||||||||||||||
Жылжу модульі |
44 ГПа | ||||||||||||||
Пуассон коэффициенті |
0.39 | ||||||||||||||
Моос қаттылығы |
4.75 | ||||||||||||||
Виккерс қаттылығы |
400–600 МПа | ||||||||||||||
Бринеллий қаттылығы |
320–610 МПа | ||||||||||||||
CAS нөмірі |
7440-05-3 |
Палладий (лат. Palladіum; Pd) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобына орналасқан хим. элемент, ат. н. 46, ат. м. 106,42. Тығызд. 12020 кг/м3, балқу t 1552ӘС. Платиналық металға жатады. Оны алғаш 1803 ж. ағылшын ғалымы У.Х. Волластон ашқан (1766 – 1828). Элемент Паллада астероидының құрметіне аталған. Жер қыртысындағы салмақ мөлш. 110.6%. Табиғатта тұрақты 6 изотопы бар. Палладий саф және химикалық қосылыстар түрінде кездеседі.
Маңызды минералдары: станнопалладенит (Pd3Sn2), плюмбопалладенит (Pd3Pb2), бреггит (Pt, Pd, Nі)S, т.б. Батыс Қазақстанда кездеседі. Кесек Палладий ақшыл күміс түсті, таза күйінде жұмсақ, иілгіш, оңай өңделеді, қиын балқитын ауыр металл; тығызд. 12,02 г/см3, балқу t 1552С, қайнау t 2940С, ерекше қасиеті – 1 көлем Палладий 900 көлем сутекті сіңіреді. Өз тобындағы басқа металдарға қарағанда белсенділігі жоғары. Тотығу дәрежелері +2, кейде +4. 600 – 800С-та ауамен күңгірт оксид пленкасын (PdO) түзеді. Ыстық, концентрлі H2SO4 пен HNO3-те және патша арағында ериді. Палладий платинамен бірге өндіріледі де, көбіне никель өндірісінде қосымша өнім ретінде алынады. Палладий электртехникада, тіс салуда, алтын, күміс, платинамен қорытпалары дәл аспаптар жасауда, газ сіңіруде және катализатор ретінде қолданылады.
Табиғатта кездесуі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жер қыртысындағы ең сирек элементтердің бірі; оның кларк саны 1 · 10−6%. Ол табиғи түрде (аллопалладий), металаралық минералдар (палладий платина, станнопалладинит Pd3Sn2 және т.б.) және басқа қосылыстар (палладит PdO, браггит (Pd, Pt, Ni) S және т.б.) түрінде кездеседі. Палладийдің 30-ға жуық минералы белгілі. Ол басқа платина металдарымен бірге жүреді, оның әртүрлі шөгінділердегі платиноидтар қоспасындағы мөлшері 25-60% аралығында болады. Гольшмидт бойынша элементтердің геохимиялық классификациясы бойынша, барлық платиноидтар сияқты ол сидерофильдерге жатады, яғни темірге жақындығы бар және Жердің өзегінде шоғырланған. Қазіргі уақытта Ресейдегі ең ірі (игерілмеген) палладий кен орны Мурманск облысында (Федорово-Панский интрузивті массив) орналасқан.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
|
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |