Прометий

61	Неодим ← Прометий → Самарий
Pm; ↓; Np	61Pm
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Прометий / Promethium (Pm), 61
Топ, период, блок	ІІІ, ,
Атомдық масса ; (молярлық масса)	144,9127 м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Xe] 4f5 6s2
Атом радиусы	183 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	199 пм
Электртерістілігі	1,1 (Полинг шкаласы)
Иондалу энергиясы ; (бірінші электрон)	536,0(5,56) кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Балқу температурасы	1441 K
Қайнау температурасы	~3273 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) 17,9 Вт/(м·К)

260pxПрометий алынатын уран кені

Прометий, Promethium (Pm) — Менделеевтің периодты системасының ІІІ тобындағы радиоактивті химиялық элемент; рет нөмірі 61, лантанидтер қатарына жатады. Қысқа уақыт сақталатын радитоактивті элемент болғаннан кейін табиғатта өте сирек кездеседі. Ең ұзақ сақталатын изотопының ¹⁴⁵Pm жартылай ыдырау мерзімі Т_1/2 = 18 ж.

1945 ж. американ ғылымдары Джакоб Маринский, Лоуренс Гледенин және Чарльз Кориелл уран бөлінуі кезінде пайда болған өнімнен ¹⁴⁷Pm изотопын (жартылай ыдырау мерзімі Т_1/2 = 2,7 ж. ) алған. Атауын грек мифологияның кейіпкері - адамдарды қорғайтын және отты Зевстен алып кетіп адамдарға берген каһарманы - Прометейдің атынан алған.

Металл Прометийдің тығыздығы 7,26 г/сm², балқу температурасы t = 1080°С. Қосылыстарында +3 валентті.

Прометийдің таза күйінде тотығы Pm₂О₃, хлориді Pm₂, нитраты Pm(NO₃)₃, сондай-ақ оксалаты Pm₂(С₂O₄)₃*10Н₂O алынған ¹⁴⁷Pm изотопы ұзақ уақыт ыдырамай сақталатын радиоактивті улы зат, бұл атом бомбасы жарылғанда түзеледі.

Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Металл прометий PmF3-тен металлотермия арқылы алынады. 147Pm ядролық реакторларда түзілген әртүрлі элементтердің радиоактивті изотоптарының қоспасынан бөлінеді.