Эйнштейний
| |||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||
---|---|---|---|---|---|
Радиоактивті күміс металл ![]() | |||||
Атом қасиеті | |||||
Атауы, символ, нөмірі |
Эйнштейний, 99 | ||||
Топ типі | |||||
Топ, период, блок |
III, 7, f | ||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||
Электрондық конфигурация |
[Rn] 5f11 7s2 | ||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 32, 29, 8, 2 | ||||
Атом радиусы |
292 пм | ||||
Химиялық қасиеттері | |||||
Электртерістілігі |
1,3 (Полинг шкаласы) | ||||
Электродты потенциал |
Es←Es3+ −2,0 В | ||||
Тотығу дәрежелері |
+2, +3, +4 | ||||
Иондалу энергиясы (бірінші электрон) | |||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||
Термодинамикалық фаза | |||||
Тығыздық (қ.ж.) |
13,5 г/см³ | ||||
Балқу температурасы |
1133 К (860 °C, 1580 °F) | ||||
Қайнау температурасы |
1269 К (996 °C, 1825 °F) | ||||
Басқа да қасиеттері | |||||
CAS нөмірі |
7429-92-7 |

Эйнштейний (лат. Eіnsteіnіum; Es) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы жасанды жолмен алынған радиоактивті химиялдық элемент; ат. н. 99, ат. м. 252; актиноидтар тобына жатады. Эйнштейнийді Сиборг бастаған американ ғалымдары 1952 жылы термоядролық жарылыс өнімдерін зерттеу барысында бөліп алып, А.Эйнштейннің құрметіне атаған (1955). Уран ²³⁸U изотопы 15 нейтрон сіңіріп, жеті ыдырауға ұшырағанда ²⁵³Es изотопы түзіледі.
Эйнштейнийді ядролық реакторларда жасанды жолмен алуға болады, ол үшін уранды нейтронмен немесе иондармен атқылайды: ²³⁸U(N14 6n) ²⁴⁶Es. Эйнштейний элементінің 19 изотопы бар, оның сегізі ауыр иондар, -бөлшектер және дейтрондар арқылы алынған. Эйнштейнийдің ²⁴⁷Es изотопы 1967 жылы Дубно қаласында синтезделген. Ең тұрақты изотопы ²⁵⁴Es (T½ = 280 тәулік). Химиялық, физикалық-механикалық қасиеттері аз зерттелген Эйнштейнийді 3 валентті LaF3, La(OH)3 қосылыстарын басқа элементтермен бірге тұнбаға түсіру және ион алмастыру арқылы жеке күйінде бөліп алады. Эйнштейний басқа элементтерді синтездеуде пайдаланылады. Оның ²⁵³Es изотопынан менделевий алынады. [1]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Эйнштейний 1952 жылы желтоқсанда Эви Майк сынағы нәтижесіндегі радиоактивті жаңбырдан табылды. Элемент Альберт Эйнштейннің атымен аталған.
1961 жылы салмағы 0,01 мкг болатын эйнштейннің макроскопиялық бірінші үлгісі алынды.
Алу жолдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Эйнштейн-247 америций-241 көміртек иондарымен, сондай-ақ уран-238 азот иондарымен бомбалау арқылы алынады.
Эйнштейн-248 калифорний-249 дейтерий иондарымен бомбалау арқылы алуға болады[6].
Атомдық нөмірлері 249-дан 252-ге дейінгі изотоптар альфа бөлшектерімен беркелий-249 сәулелену арқылы синтезделеді.
Эйнштейн-253 Калифорния-252 нысанасын термиялық нейтрондармен бомбалау арқылы өндіріледі.
Физикалық және химиялық қасиеттері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қосылыстарда эйнштейн +2 және +3 тотығу дәрежесін көрсетеді. Мысал ретінде оның иодиді[2] химиялық формуласы EsI3 (кәріптас қатты зат) болып табылады.
Кәдімгі сулы ерітіндіде эйнштейн ең тұрақты түрінде Es3+ иондары түрінде болады (жасыл түс береді). +2 тотығу дәрежесі бар галогенидтерді сутегімен +3 тотығу дәрежесімен сәйкес галогенидті тотықсыздандыру арқылы дайындауға болады[10]. Эйнштейн оксигалидтері үш валентті галогенді су буының және сәйкес галогенсутектің қоспасымен қыздыру арқылы дайындалуы мүмкін[11].
Эйнштейн — күміс түсті металл; алтыбұрышты құрылымда кристалданатын жеңіл актинидтерден (Am, Cm, Bk, Cf) айырмашылығы, текше жүйенің кристалдарын (беттік орталық тор), Fm3m кеңістік тобының, ұяшық параметрлері a = 0,575 нм құрайды. Эйнштейннің бөлме температурасындағы тығыздығы 8,84 г/см3, оның лантанидтер тобындағы гомологының тығыздығына жақын – гольмий (8,79 г/см3) және актинидтер тобындағы көрші элементтің тығыздығы – калифорнийдің (15,1 г) жартысына жуығы. /см3). Эйнштейн — жұмсақ металл, оның икемділік модулі 15 МПа — сілтілі емес металдар арасындағы ең төменгі мәндердің бірі. Балқу температурасы — 860 °C. Салыстырмалы түрде жоғары құбылмалылықпен сипатталады. Парамагниттік.
EsF3 литиймен тотықсыздану арқылы алуға болады.
Көптеген қатты эйнштейн қосылыстары синтезделген және зерттелген, мысалы, Es2O3, EsCl3, EsOCl, EsBr2, EsBr3, EsI2 және EsI3.
Пайдаланылған әдебиет
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
![]() |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
|