Барий
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Жұмсақ, тұтқыр күміс-ақ металл ![]() | |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі |
Барий, 56 | ||||||||||||||
Топ типі | |||||||||||||||
Топ, период, блок |
2, 6, s | ||||||||||||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация |
(Xe) 6s2 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 18, 8, 2 | ||||||||||||||
Атом радиусы |
222 пм | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
Ковалентті радиус |
198 пм | ||||||||||||||
Ван-дер-Ваальс радиусы |
268 пм | ||||||||||||||
Ион радиусы |
(+2e) 134 пм | ||||||||||||||
Электртерістілігі |
0,89 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
Электродты потенциал |
-2,906 | ||||||||||||||
Тотығу дәрежелері |
+2 | ||||||||||||||
Иондалу энергиясы |
1-ші: 502,5 (5,21) кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық (қ.ж.) |
3,5 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы |
1 002 K | ||||||||||||||
Қайнау температурасы |
1 910 K | ||||||||||||||
Балқу жылуы |
7,66 кДж/моль | ||||||||||||||
Булану жылуы |
142,0 кДж/моль | ||||||||||||||
Молярлық жылусыйымдылық |
28,1 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Тор құрылымы |
кубтық көлемдік центрленген | ||||||||||||||
Тор параметрлері |
5,020 Å | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
Жылуөткізгіштік |
(300 K) (18.4) Вт/(м·К) | ||||||||||||||
Юнг модульі |
13 ГПа | ||||||||||||||
Жылжу модульі |
4.9 ГПа | ||||||||||||||
Моос қаттылығы |
1.25 | ||||||||||||||
CAS нөмірі |
7440-39-3 |
Барий (лат. Barium, гр. barys «ауыр»; Ba) — химиялық элементтердің периодтық жүйесінің 6-шы периодының ІІ тобына жататын элемент, реттік нөмірі 56, атомдық массасы 137,34. Жерсілтілі элементтерге жатады. Табиғатта барит (Ba2SO4) және витерит (BaCO3) деген минералдары кездеседі. Барийді 1774 жылы Карл Шееле ашқан.
Барий — жұмсақ, күміс түсті металл. Химиялық активтілігі жоғары, ауада тез тотығады, сумен реакцияға түсіп, барий гидрототығын түзеді. Басқа да көптеген элементтермен қосыла алады. Қосылыстарда валенттілігі 2+. Оның қорытпалары газ жұтқыштар ретінде, электронды шамдарда, ал оның оксиді катодтарға қаптау жасау үшін қолданылады.
Осы элементтің ең маңызды қосылыстары:
- Барий асқын тотығы (BaO2) катализатор ретінде және H2O2 алуға және ағартқыш ретінде қолданылады;
- Барий гидрототығы Ba(OH2) көмір қышқыл газын жұтып алуға қолданылады;
- Барий карбонаты BaCO3 барийдың басқа қосылыстарын алуға, шыны өнеркәсібінде қолданылады;
- Барий хлориды BaCl2•2H2O улы химикат ретінде қолданылады;
- Барий сульфаты BaSO4 рентген сәулелерін жақсы жұтатын қасиетке ие болғандықтан, ақ пигмент ретінде медицинада қолданылады.
Барий Белсенді, ол сілтілі жер металдар тобына кіреді және минералдарда өте берік байланысты. Негізгі минералдар: барит (BaSO4) және витерит (BaCO3). Барийдің сирек минералдары: цельзиан немесе барийлі дала шпаты (барий алюмосиликаты), гиалофан (барий мен калийдің аралас алюмосиликаты), нитробарит (барий нитраты).
Тұздары оттың жалынын жасыл түске бояйды.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Барийді BaO оксиді түрінде 1774 жылы Карл Шееле мен Йохан Хан ашқан. 1808 жылы ағылшын химигі Хамфри Дэви ылғалды барий гидроксидін сынап катодымен электролиздеу арқылы барий амальгамасын алды; қыздырған кезде сынапты буланғаннан кейін ол металл барийін бөлді.
Табиғатта кездеуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жер қыртысындағы барий мөлшері 0,05% салмақпен; теңіз суында барийдің орташа мөлшері 0,02 мг/л құрайды. Барий белсенді, ол сілтілі жер металдарының кіші тобына жатады және минералдармен өте күшті байланысқан. Негізгі пайдалы қазбалар барит (BaSO4) және паитерит (BaCO3).
Сирек кездесетін барий минералдары: цельсиан немесе барий дала шпаты (барий алюмосиликаты), гиалофан (барий және калий алюмосиликаты аралас), нитробарит (барий нитраты) т.б.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
|