Павлодар
Қала | |||||||||
Павлодар | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Әкімшілігі | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ел | |||||||||
Статусы |
Облыс орталығы | ||||||||
Облысы | |||||||||
Әкімі |
Иманісләм Ержан Иманісләмұлы | ||||||||
Тарихы мен географиясы | |||||||||
Координаттары |
52°18′ с. е. 76°57′ ш. б. / 52.300° с. е. 76.950° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 52°18′ с. е. 76°57′ ш. б. / 52.300° с. е. 76.950° ш. б. (G) (O) (Я) | ||||||||
Құрылған уақыты |
1720 | ||||||||
Қала статусы |
1861 | ||||||||
Жер аумағы |
637,8 км² | ||||||||
Уақыт белдеуі | |||||||||
Тұрғындары | |||||||||
Тұрғыны |
333 703 адам (2022[1]) | ||||||||
Ұлттық құрамы |
қазақтар 47,00 % | ||||||||
Этнохороним |
павлодарлық | ||||||||
Сандық идентификаторлары | |||||||||
Телефон коды |
+7 7182 | ||||||||
Пошта индекстері |
140000 — 140017 | ||||||||
Автомобиль коды |
S, 14 | ||||||||
akimat-pvl.gov.kz | |||||||||
Павлодар шекарасы
| |||||||||
![]() |
Павлодар — Қазақстанның солтүстік-шығысындағы қала (1861 жылдан), өзімен аттас облыс орталығы (1938 жылдан), ірі темір жол станциясы, өзен айлағы және әуе порты. Тұрғыны 333 554 адам (2019[3]). Қала Құлынды даласының оңтүстік-батыс шеті саналатын Ертіс өзенінің оң жағасында, теңіз деңгейінен 135 м биіктікте орналасқан. Іргесі 17 ғасырдың аяғында Ертіс өзенінің маңындағы көлдерден тұз өндіруге байланысты қаланған.
Тарих[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- 1720 жылы оның негізінде Коряков әскери бекінісі (форпост) салынды.
- 1838 жылы Ямышов қамалынан әскери бөлімнің көшірілуіне байланысты Коряков станциясы салынды.
- 1861 жылы форпост Павлодар деп аталды да, облыстар құрылуына сәйкес Семей облысына қарасты Павлодар уезінің орталығына айналды.
- 1932 жылға дейін округтік қала орталығы болды.
- 1932 – 1938 жылдары Шығыс Қазақстан облысында аудан орталығы болды.
Кеңес өкіметіне дейін Павлодар негізінен ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдейтін, техникамен нашар жабдықталған кішігірім кәсіпорындардан тұратын өнеркәсіп пен сауда орталығы ғана болды. Мәдени-ағарту мекемелерінен небары 6 бастауыш мектеп, 1 қоғамдық кітапхана мен клуб жұмыс істеді.
- Қаланың ірі өнеркәсіп орталығына айналуына 1938 жылы өзімен аттас облыстың құрылуы және 1953 жылы Оңтүстік Сібір темір жол магистралінің салынуы үлкен әсер етті.
Тұрғындары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Павлодар қаласы халқының саны[4]
1897 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1991 | 1999 | 2004 | 2005 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
7738 | 90 096 | 187 070 | 272 895 | 330 748 | 342 500 | 300 503 | 286 538 | 291 408 | 295 696 |
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
300 226 | 303 955 | 317 289 | 320 362 | 322 037 | 322 305 | 325 465 | 329 839 | 332 771 | 335 185 |
Тұрғындар саны — 333 479 адам (1 қаңтар 2012 ж. бойынша), бірнеше ауылдық аймақтарындағы тұрғындарымен қоса 360 502 адам (1 қаңтар 2020 жылғы санақ бойынша).
Ұлттық құрамы (1 қаңтар 2020 ж. бойынша):
- Қазақтар — 172 010 адам. (47,71 %)
- Орыстар — 148 207 адам. (41,11 %)
- Украиндықтар — 13 695 адам. (3,8 %)
- Немістер — 7 762 адам. (2,15 %)
- Татарлар — 7 111 адам. (2,04 %)
- Басқалары — 11 717 адам. (1,65 %)
- Барлығы — 360 502 адам. (100,00 %)
Өнеркәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Павлодардың қазіргі өнеркәсібінің қалыптасуына шетелдік және республикалық маңызы бар машина жасау мен металл өңдеу, түсті металлургия, мұнай өңдеу, химия өнеркәсібі, энергетика, құрылыс материалдары салалары күшті ықпал етуде. Өнеркәсіп кәсіпорындары тиісінше бірнеше акционерлік қоғамдар мен серіктестіктерге біріккен. Электр қуатын өндіру саласында құрамында Екібастұз көміріне негізделген қуатты 3 ЖЭС және ЖЭО жұмыс істейді. Машина жасау мен металл өңдеу саласы трактор, арнаулы құрал-саймандар, кеме және автомобиль жөндеу зауыттарынан, түсті металлургия Торғай бокситі негізінде жұмыс істейтін алюминий зауытынан, мұнай өңдеу өнеркәсібі Омбы қаласынан (Ресей) тартылған ұзындығы 400 км мұнай құбыры негізінде жұмыс істейтін мұнай-химия зауытынан, химия өнеркәсібі 1965 жылдан бастап тұз байланатын көлдер негізінде тыңайтқыштар шығаратын химия зауытынан, құрылыс материалдары өнеркәсібі бірнеше құрылыс басқармалары мен комбинаттарынан тұратын “Павлодаржилстрой” тресінен, кірпіш, асфальт-бетон шығаратын кәсіпорындарынан, тамақ өнеркәсібі ет, сүт, ұн-жарма, нан, арақ-шарап, сыра, сусындар және балық кәсіпорындарынан, жеңіл өнеркәсіп саласы екі тігін фабрикасынан және хром зауытынан тұрады. Сырттан әкелінетін шикізат негізінде жиһаз фабрикасы мен картон-рубероид зауыты жұмыс істейді.
Павлодар – республикадағы темір жол, өзен, автомобиль және әуе жолдары түйіскен ірі жол тораптарының бірі. Ертіс өзені арқылы Семей мен Омбы (Ресей), Өскемен және басқа қалалар арасындағы жүк және жолаушылар тасымалы жүзеге асырылады.
Павлодар – Алматы және Павлодар – Бішкек жедел поезы 2002 жылдан бастап жүре бастады.
Павлодар республикадағы мәдениет, білім беру, денсаулық сақтау мен кадрлар даярлаудың маңызды орталықтарының бірі.
Оқу орындары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мұнда мемлекеттік 3 жоғарғы оқу орны бар:
- С.Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік Университеті
- Павлодар Мемлекеттік Педагогикалық Университеті
- Павлодар Инновациялық Еуразиялық Университет
- Қала мен облыс экономикасының көпшілік салаларына орта білікті кәсіптік мамандар даярлау жұмыстарымен 17 кәсіптік-техника мектеп пен 10 колледж айналысады.
- Жалпы білім беретін 43 мектеп бар.
- 6 лицей.
- Мектепке дейінгі бірнеше балалар бақшасы бар.
Павлодарда[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Павлодарда:
- 5 мәдениет үйі;
- 17 кітапхана (оның ішінде облыстық ғылыми-техникалық кітапхана);
- А.Чехов атындағы облыс драма театры;
- Ж.Аймауытов атындағы музыкалық драма театры;
- И.Байзақов атындағы филармония;
- Бұқар жырау атындағы әдебиет мұражайы;
- Г.Потанин атындағы тарихи-өлкетану мұражайы;
- М.Ж.Көпеев атындағы облыстық мешіт;
- 5 стадион;
- 6 суда жүзу бассейні жұмыс істейді.
- Қала аумағындағы Ертістің жарлы келген оң жағалауында Еуразиядағы “Қаздар қонысы” (“Гусиный перелет”) деп аталатын гиппарион фаунасының орны сақталған.
- Бұл жерден палеонтологтар гиппарионның, мүйізтұмсықтың, еліктің, керіктің, cемсер тісті жолбарыстың, т.б. аңдардың сүйектерін тапқан.
Денсаулық сақтау мекемелері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Денсаулық сақтау мекемелерінен:
- 13 аурухана мен диспансер;
- 4 емхана;
- 3 фельдш.-акушерлік амбулатория бар;
- 9 фельдшерлық пункт;
- 23 отбасылық-дәрігерлік амбулатория бар.
Бауырлас қалалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Павлодар қаласының суреттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ертіс өзені, көпірден қарағандағы көрінісі
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Павлодар картасы(қолжетпейтін сілтеме)
- Павлодар облысы
- Павлодар ауданы
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ 2022 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы халқының облыстары, қалалары, аудандары, аудан орталықтары және кенттері бөлінісіндегі халық саны
- ↑ Қазақстан Республикасының ұлттық құрамы Мұрағатталған 17 қаңтардың 2013 жылы.
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны
- ↑ City & town of Kazakhstan (ағыл.). pop-stat.mashke.org. Тексерілді, 29 наурыз 2016.
- ↑ Қазақ энциклопедиясы, 7 том
|
|
|