Орталық Азия мен Жапония
| Жапония + Орталық Азия | |
|
| |
| Мүшелік: | |
|---|---|
| Ресми тілдері: |
қазақ, жапон, өзбек, түрікмен, қырғыз, тәжік |
 Орталық Азия мен Жапония Ортаққорда | |
Орталық Азия мен Жапония диалогы — бұл Жапония мен Орталық Азия мемлекеттері - Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан арасындағы саяси бастама, оның мақсаты - "ынтымақтастық үшін жаңа шеңбер құру, осылайша Жапония мен Орталық Азия арасындағы қатынастарды жаңа деңгейге көтеру". Жапонияның Сыртқы істер министрлігінің мәліметі бойынша, Диалог сонымен қатар аймақаралық ынтымақтастықты ілгерілету үшін форум ретінде қызмет етуге арналған. Түркіменстан өзінің бейтараптық саясатын ұстана отырып, тек бақылаушы ретінде қатысады. [1][2]
Бастапқы мәлімдеме[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Диалог 2004 жылғы 28 тамызда Астанада, Орталық Азия мен Жапонияның қатысушы төрт Үкіметінің сыртқы істер министрлерінің кездесуінде ресми түрде жарияланды. Бірлескен мәлімдеме жарияланды, онда тараптардың төрт бағыт бойынша көзқарастары баяндалды: іргелі қағидаттар мен құндылықтар, Жапония-Орталық Азия қатынастарын кеңейту, Орталық Азиядағы өңірішілік ынтымақтастық және халықаралық аренадағы ынтымақтастық. Мәлімдемеде диалогтың негізгі мақсаттары да жарияланды:
- Орталық Азия өңірінде бейбітшілікті, тұрақтылықты және демократияны нығайту
- Өңірдің экономикалық негіздерін нығайту, реформаларды ілгерілету және өңірішілік диспропорцияларды түзетуді қоса алғанда, өңірдің әлеуметтік дамуы
- Орталық Азия елдері арасындағы өңірішілік ынтымақтастықты нығайту
- Орталық Азия мен көршілес өңірлер, сондай-ақ халықаралық қоғамдастық арасындағы жақсы қарым-қатынастарды қолдау және дамыту
- Жапония мен Орталық Азия арасындағы өңірлік мәселелер бойынша да, халықаралық өлшемдегі мәселелер бойынша да ынтымақтастық.
Бірлескен мәлімдемеде Жапония мен Орталық Азияның әлеуетті ынтымақтастығының бірнеше бағыттары белгіленді.
Кавагучидің айтуынша, алғашқы кездесу 2004 жылы еліміздің Сыртқы істер министрі болған Қазақстанның қазіргі президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың күш-жігерінің арқасында мүмкін болды.[3]
Кейінгі кездесулер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2005 жылғы 4 наурызда бес ел Өзбекстанның Ташкент қаласында қайта кездесті, онда "қатысушылар" Орталық Азия мен Жапония диалогының маңыздылығын растады және нақты ынтымақтастыққа жәрдемдесу... диалог шеңберін қолдану. 2006 жылы 5 маусымда Токиода кездесу өтті. Онда бес ел болашақта Сыртқы істер министрлерінің кездесулерін жалғастыруға келісті. Олар сондай-ақ жапон-Орталық Азия алмасуларындағы жетістіктер мен аймақаралық ынтымақтастықтың алдында тұрған мәселелерді талқылады, Жапония көптеген салаларда одан әрі қолдау көрсетуге уәде берді. Кездесуге Ауғанстанның Сыртқы істер министрі "қонақ" ретінде қатысты.[4][5]
Сонымен қатар, Токиода екі аймақ арасындағы интеллектуалды алмасуды кеңейту мақсатында екі "интеллектуалды диалог" жүргізілді.[6]
4-ші кездесу 2012 жылдың 10 қарашасында Токиода өтті. Іс-шараға Қырғызстанның Сыртқы істер министрі Эрлан Әбділдаев, Жапонияның Сыртқы істер министрі Коитиро Гемба, Қазақстанның Сыртқы істер министрі Ыдырысов, Тәжікстанның Сыртқы істер министрі Хамрохон Зарифи, Түрікменстанның Сыртқы істер министрі Рашид Мередов, Өзбекстанның Сыртқы істер министрінің орынбасары Владимир Норов қатысты. Осы кездесу барысында Жапония Үкіметі аймақтық ынтымақтастыққа ықпал ететін жобаларға 700 миллион АҚШ долларын бөлуге уәде берді.[7]
Мотивация және маңыздылық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жапонияның "Орталық Азия мен Жапония" диалогын құруға бағытталған күш-жігері оның "Жібек жолы дипломатиясының" бөлігі болып табылады, бұл термин Жапонияның Орталық Азиядағы қазіргі саясатына қатысты қолданылады. Бұл саясаттың екі түрлі мақсаты бар: аймақтағы екіжақты қатынастарды одан әрі нығайту және аймақтық диалогқа ықпал ету. "Орталық Азия Плюс Жапония" бастамасы соңғысын ынталандыру әрекеті болып табылады. Бұрынғы Сыртқы істер министрі Таро Асо Жапонияның Орталық Азияға деген қызығушылығының жаңаруының төрт себебін атады:[8]
- Исламдық фундаментализмнің өсіп келе жатқан аймақтық әсерін ескере отырып, Жапония Орталық Азияға халықаралық тәртіптің "әлсіз тізбегі" болмауға көмектескісі келеді
- Орталық Азияның табиғи ресурстарының едәуір қоры елемеу үшін өте маңызды
- Жапонияның соғыстан кейінгі тәжірибесі жаңа тәуелсіз мемлекеттер үшін эталон бола алады
- Жапония Орталық Азияда маңызды және өсіп келе жатқан ықпалға ие
Асо сонымен бірге: "Жапония осы кезеңде ашық аймақтық ынтымақтастыққа серпін беретін жақтаушы бола алады... Жапония ынтымақтастыққа дайын белгілі бір салаларды ұсына алатын жағдайға үміттенеді; Орталық Азия елдері мұны өзара байланыс пен ынтымақтастықты нығайту мүмкіндігі ретінде пайдаланады". [8]
Сарапшылардың пікірінше, Жапонияның аймақтық интеграция мен ынтымақтастық саласындағы күш-жігері, әсіресе Ауғанстанға қатысты, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) сияқты басқа топтардың күш-жігерін толықтырады. Сондай-ақ, "Орталық Азия Плюс Жапония" диалогы Жапония мен Орталық Азия елдері арасындағы екіжақты қарым-қатынастарды дамытумен қатар, өңірге ШЫҰ-ның өсіп келе жатқан ықпалына балама беруге көмектеседі деген болжам айтылды.[9]
Алмас Диссюковтың (2019) айтуынша, бүгінде диалог қатысушыларға Сыртқы істер министрлері, жоғары лауазымды тұлғалар, сондай-ақ бизнес өкілдері мен академиялық орта деңгейінде өзара тиімді мәселелердің кең және өте бай күн тәртібін талқылауға мүмкіндік беретін өзінің құрылымдық элементтерін әзірледі. Алайда Орталық Азия мен Жапония көшбасшылары арасында саммиттер өткізудің бастапқы идеясы ешқашан жүзеге асырылған жоқ.[10]
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Joint Statement "Central Asia + Japan" Dialogue/Foreign Ministers' Meeting Foreign Ministry of Japan
- ↑ Press Release: "Central Asia plus Japan" Dialogue/Foreign Ministers Meeting Foreign Ministry of Japan
- ↑ Central Asia and Japan: 15 Years of Multilateral Cooperation.
- ↑ "Central Asia plus Japan" Dialogue - Action Plan Foreign Ministry of Japan
- ↑ "Central Asia plus Japan" Dialogue/Senior Officials Meeting Foreign Ministry of Japan
- ↑ Second "Central Asia plus Japan" Intellectual Dialogue Foreign Ministry of Japan
- ↑ Japan to Provide $ 700 Million to Central Asia, Satrapia (13 November 2012).
- ↑ a b Central Asia as a Corridor of Peace and Stability Foreign Ministry of Japan
- ↑ Japan joins the energy race Asia Times Online
- ↑ http://japan.tsukuba.ac.jp/research/JIAJS_PRINTED01_Dissyukov.pdf(қолжетпейтін сілтеме) Үлгі:Bare URL PDF
