Шэ
| шаньха | |
| Шэ | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
708 651 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Шэ (шаньха) — Қытайдың шағын халықтарының бірі, негізінен Фуцзянь, Чжэцзян, Гуандун, Цзянси және Аньхой провинцияларының әртүрлі аудандарында тұрады. Халық саны 708651 адамды құрайды (2010 ж.).[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шэ тілі қытай-тибет тілдер семьясының мяо-яо тілдер тобына жатады. Шэ тілінің екі диалектісі бар. Бұл ұлттың өкілдері өздерінің арасында шэ тілінде сөйлейді, басқа ұлттармен қарым-қатынаста қытай тілін пайдаланады. Өзіндік ұлттық жазуы жоқ, қытай жазуы қолданылады.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Анимистік сенімдер сақталған.[3]
Шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шығу тегі мен мәдениеті жағынан яоға жақын (кейде олардың тобы ретінде қарастырылады). 1 мыңжылдықтың соңына дейін олар қытай тарихи әдебиетінде мань деген атпен белгілі мяо-яо бірлігінің құрамында болды. Одан бөлініп, олар Миньюэ жергілікті тұрғындарын ығыстырып, Қытайдың оңтүстік-шығысына қоныстанды. Қытайлармен қатты ассимиляцияланған.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі суармалы террассалық егіншілік (күріш, тары), сонымен қатар (буйвол, сиыр, шошқа) өсіреді. Шэ ұлтының әйелдері өте еңбекқор, олар түрлі-түсті жіптерден тоқу және кесте тігу шеберлері. Олардың өнімдері ашық түстермен және өзіндік ерекшелігімен танымал. Олар тоқыған ашық түсті ленталар, шарфтар және белбеулер өте әдемі. Қыздар әдетте мұндай шарфтар мен түрлі-түсті ленталарды ғашықтарына силайды.[5][6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жалпы фамилиялары бар экзогамиялық топтар бар (Лан, Лэй, Чжун, т.б.). Ай астында халық билері, ғашықтардың ән шырқауы кең тараған. Мыңнан астам тау әндері сақталған. Үйлену тойлары қарапайым, бірақ салтанатты өтеді. Бұрынғы заманда шэ мен ханьдар некеге тұруына рұқсат етілмеген. Қазіргі таңда қыз-жігіттер жүрек қалауымен шаңырақ көтереді.
Ерекшелік ішінара әйелдер киімінде, зергерлік бұйымдарда және шаш үлгісінде сақталады. Дәстүрлі киімдері мен әшекейлері жарқын, түрлі-түсті және өте алуан түрлі. Олардың көйлектері негізінен көк түсті және зығырдан жасалған. Ер адамдар ханьдармен бірдей киінеді. Дегенмен, Фуцзянь провинциясының шығыс бөлігінде және Чжэцзя провинциясының оңтүстік бөлігінде әйелдердің киімдері мен әшекейлері әлі күнге дейін ашық ұлттық бояуға ие.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Шэ (畲族) https://shansbooks.ru/spravochnik-kitaista/she-/
- ↑ Народность шэ https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/642/1198.html
- ↑ Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%A8%D1%8D
- ↑ a b народы мира / Шэ http://www.etnolog.ru/people.php?id=SHEC
- ↑ НАРОДНОСТЬ ШЭ В КИТАЕ. https://www.liveinternet.ru/users/5031314/post409886302/
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/4923984 Мұрағатталған 20 қаңтардың 2023 жылы.
