Нұрыстандықтар
| парсы: نورستانی | |
| Нұрыстандықтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
150 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Нұрыстандықтар (парсы: نورستانی) — Ауғанстанның солтүстік-шығыс таулы аймақтарында, Шығыс Гиндукушта, Башгал, Вайгал, Парун, Пир, Алингар өзендерінің аңғарларында, сондай-ақ Пәкістанның шекаралас аудандарында (Читрал) тұратын туысқан халықтар тобы. Саны 150 мыңға жуық адам, оның ішінде Ауғанстан аумағында 140 мың адам.[1][2][3][4]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Үнді-иран тобының тілдерінде сөйлейді.[5]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дінге сенушілер - сүнниттік мұсылмандар мұсылмандар.[6]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ертеде Нұрыстан (Капиша) буддалық Шахи әулетіне (3-9 ғғ.) бағынып, дамыған мал шаруашылығымен (ешкі, жылқы) белгілі болған. Ғазнауилер тұсында бұл аймақ Кафиристан деп аталды. 1896 жылы Нұрстанды әмір Абдуррахман жаулап алып, ислам дінін қабылдады, аймақ Нұристан деп аталды. Нұристанның бір бөлігі Пәкістанның солтүстік-батысына көшті. 1979–89 жылдардағы Ауғанстан қақтығысында Нұрстан моджахедтердің (Ислам революциялық мемлекеті) қарсыласу орталықтарының бірі болды. 2001 жылы Нұристан жергілікті өзін-өзі басқаруы бар жеке әкімшілік бірлікке айналды.[7]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ерлердің негізгі дәстүрлі кәсібі мал шаруашылығы (ұсақ мал, негізінен ешкі), әйелдер – егіншілік (арпа, тары), мал азығы өндіру. Бау-бақша (алма, өрік), жүзім шаруашылығы, ара шаруашылығы, жабайы жемістер мен жидектерді жинау, қолөнер де дамыған.[8]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар тайпалық жіктелуді сақтайды: Ауғанстанда кати, вайгали, ашкуни, паруни т.б. тайпалары, Пәкістанда - калаша, сондай-ақ дамели және пхалури диалектілерінде сөйлейтін тайпалар белгілі. Мәдениеті жағынан нұристандықтар ауғандар мен памир тәжіктеріне жақын.
Осы уақытқа дейін Нұрыстан ауылдарында ежелгі пұтқа табынушылық салт-жоралғыларын орындап жүрген адамдарды көруге болады. Ислам дінін ұстанатын нұрыстандықтар да намаз кезінде ата-баба нанымынан келе жатқан көне билер мен әндерді қолданады. Нұрыстанда үйлену тойлары мен ірі мерекелер ислам діні қабылданғанға дейін қалай тойланса, әлі де солай тойланады. Мұсылмандар нұрыстандықтарды өз сенімін қабылдауға мәжбүрлегенімен, бұл халықтың қоғамдық өмірінде көрініс таппады. Нұрыстанның таулары мен аңғарларында исламға дейінгі көптеген дәстүрлер әлі де бар.[9]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Народы Индии (орыс.).
- ↑ Толковый словарь русского языка. (орыс.).
- ↑ Значение слова нуристанцы (орыс.).
- ↑ Советская историческая энциклопедия (орыс.).
- ↑ НУРИСТАНЦЫ https://bse.slovaronline.com/23950-NURISTANTSY
- ↑ Значение слова НУРИСТАНЦЫ в Большом энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/bolshoy/2105853.html
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2280326 Мұрағатталған 20 қазанның 2022 жылы.
- ↑ народы мира / Нуристанцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=NURI
- ↑ Нуристанцы – голубоглазые блондины Средней Азии Источник: https://musaget.ru/nuristantsy-goluboglazye-blondiny-sredney-azii https://musaget.ru/nuristantsy-goluboglazye-blondiny-sredney-azii/
