Джемшид
| جمشیدی | |
| Джемшид | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
230 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Ауғанстан |
150 000 |
 Иран |
80 000[1] |
| Тілдері | |
| Діні | |
Джемшидтер (Жемшидтер) (өз атауы — джамшиди, дари جمشیدی) — Ауғанстанның солтүстік-батысында және Иранның Хорасан провинциясының солтүстік-шығысында тұратын иран тілді халық.[2] Жалпы саны 230 мың адам, Ауғанстанда – 150 мың адам, Иранда – 80 мың адам.[3] Шағын тобы Түркіменстанда тұрады.[4]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар дари және тәжік тілінің жамшиди диалектісінде сөйлейді.[5]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілердің діни көзқарасы, сүнниттік мұсылмандар.[6]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар чараймактардың құрамына кіреді, аты аңызға айналған Иран шахы Джемшидтен шыққан. 1392-93 жылдары Бадхыздағы шекараны қорғау үшін ерекше шарттармен қоныстанды. Гератты Надир шах жаулап алғаннан кейін (1732) олар Мешхед аймағында 4 жылға қоныстанды, Яр Мұхаммед хан тұсында (1844) артықшылықты позициясын жоғалтты, джемшидтің бір бөлігі Хиуаға қашты. 1908 жылы 10 мың жемшид әмір Хабибулланың қуғын-сүргінінен қашып, Ресейге кетті.[7]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі дәстүрлі кәсібі – жартылай көшпелі мал шаруашылығы (қой, оның ішінде семіз құйрықты және қаракөл қойлары, сондай-ақ ешкі, түйе, жылқы), негізінен егіншілікпен (бидай, арпа, жоңышқа, беде, мақта, қауындар). Иіру, тоқу, теріні өңдеу және ұқсату дамыған.[8]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ру-тайпалық бөлінудің қалдықтары сақталған. Неке патрилокалды, туыстық қатынас патрилиналды.
Жазғы тұрғын үйлері (чаппари) - шатер үйлерде, лашықтарда, сондай-ақ жеркепелерде тұрады. Қыста - саман үйлерде қоныстанады.
Дәстүрлі ерлер киімі — мақта матадан жасалған жейде мен шалбар, қара, жеңсіз күртеше, сақиналар, кейде бір құлағына сырға тағады. Әйелдер — ақ немесе түрлі-түсті шалбар, көйлек, мата жамылғы, сақиналар, сырғалар, кең жұп білезіктер, кулондары бар бас киімдер т.б.
Негізгі тағамдары – нан және сүт өнімдері.
Музыка мен би фольклоры сақталған. Ат жарысы танымал.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Современная энциклопедия - джемшиды http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/dzhemshidy
- ↑ Джемшиды https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%BC%D1%88%D0%B8%D0%B4%D1%8B
- ↑ Современный энциклопедический словарь.2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1838734.html
- ↑ Народы и религии мира. Энциклопедия. М., 2000, http://www.hrono.ru/etnosy/etnos_d/dzhemshit.php
- ↑ Словари и энциклопедии на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1479784
- ↑ Советская историческая энциклопедия Джемшиды https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2111446-dzhemshidy/
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1952045 Мұрағатталған 23 маусымның 2022 жылы.
- ↑ a b Әлем халықтарының энциклопедиясы. http://www.etnolog.ru/people.php?id=DZHE
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
