Алгонкиндер
| Алгонкиндер | |
 Алгонкиндердің Памлико жағалауындағы қонысы. | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
375 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Алгонкиндер — Солтүстік Америкадағы үндіс халықтарының тобы. Халқы: 375 мың адам, оның ішінде 191 мың адам АҚШ-та, 184 мың адам Канадада (2000, бағалау) тұрады. Біздің дәуірімізге дейінгі 10 ғасырға дейін олар 4 географиялық топ құрап, Ұлы көлдердің оңтүстігіндегі аудандарда қоныстанды.
- 1. Солтүстік-шығыс Әулие Лаврентий өзенінің алабында мекендеген алгонкиндер (кри, монтанье-наскапи, микмак, малеситтер); Ньюфаундленд аралында өмір сүрген Беотук;
- 2. Атлантикалық алгонкиндер (пеннакук, нипмук, покамтук, массачусет, наусет, вампаноа, мохегандар, могикандар, наррагансет, нантикок, пекот, ваппингер, монтаук, делаварлар, паухатан және т.б.), Мэн шығанағы мен Чесапик шығанағы арасындағы Атлант жағалауында өмір сүрген.
- 3. Орталықтағы Ұлы көлдер аймағындағы алгонкиндер (оджибве, оттава, потаватоми, меномини, шоуни, кикапу, майами, саук, фокс, иллинойс және т.б.).
- 4. Орталық аймақтардан далаға қоныс аударған батыс немесе далалық алгонкиндер (арапахо, чейен, дала оджибвелері, дала крилері, ацина).[1]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олар оджибва тілінің алгонкин диалектісінде сөйлейді, ағылшын тілі де кеңінен қолданылады.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Діни ұстанымдары: католиктер, протестанттар, дәстүрлі нанымдар сақталған.[3]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Алгонкиндер 1603 жылы еуропалықтармен алғашқы байланыс орнатылғанға дейін мыңдаған жылдар бойы Канаданың осы аймағында өмір сүрді. 1610 жылға қарай кейбір жергілікті алгонкиндер Француз қоныстанушыларына жануарлардың жүнін іздеп ішкі жерлерге жетуге көмектесті. Осы уақыт ішінде алгонкиндер ағылшындармен одақтас болған ирокездермен соғысып, оларға аң терісі саудасында көмектесуді жалғастыру үшін француздардан көмек сұрады. Бұл одақ ирокездер, француздар мен алгонкиндер арасындағы үздіксіз шабуылдарға әкелді.
1811 жылы көтеріліс жеңілгеннен кейін көптеген алгонкиндер Миссисипидің батысындағы аумақтағы ата-бабаларының жерлерінен біртіндеп шығарылды. Отарлау кезінде көптеген тайпалар (әсіресе атлантикалық алгонкиндер) қырылды немесе жойылды.
Бүгінгі күні алгонкиндер Оттава өзені мен оған құятын су жолдарының айналасында орналасқан Канададағы резервацияларды мекендеуді жалғастыруда. Келіссөздердегі алгонкиндердің он алты өкілі 10 алгонкин резервациясы мен олардың қауымдастықтарының мүдделерін білдіреді. Бұл адамдарды алгонкин мүшелері 3 жылдық мерзімге сайлайды. Қазіргі уақытта алгонкин халқы 2004 жылдан бастап Канада Үкіметіне берілген жер талабын шешу үшін бірлесіп жұмыс істейді.[4]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Еуропалықтармен байланыстарға дейін, Алгонкиндердің көпшілігі аңшылық пен балық аулаумен өмір сүрді, олар жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен де айналысты. Адамдар табиғи азық-түлікпен қамтамасыз етілген аймақтарға көшті, көбінесе кішігірім бөліктерге бөлініп немесе жағдайларға байланысты жиналды. Көктемде балықтар уылдырық шашқан кезде, олар қыстауларын тастап, жағалау аймақтарында және сарқырамалардың маңында ауылдар тұрғызды. Олар сағалар мен өзендердегі балықтарды және теңізге шығып, киттерді, морждарды және итбалықтарды аулады. Әйелдер мен балалар мидияларды, моллюскаларды және крабтарды жинады.
Көктемнен күзге дейін жергілікті тұрғындар қоныс аударатын құстарды және олардың жұмыртқаларын, жаз айларында құлпынай, таңқурай, көкжидек, жаңғақтарды жинады. Күзге қарай кішігірім топтарға бөлініп, өзендердің бойымен орманға көшті. Онда құндыз, қарибу, бұлан және аққұйрықты аулады.[5]
Тұрмыс салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Барлық жер, жұмыс құралдары мен ғимараттар әйелдерге "тиесілі" болды. Олар егін мен үй шаруашылығына басты қамқорлық жасады. Туыстық есеп әйелдер бойынша жүргізілді. Әйелдер барлық істерге үлкен әсер етті. Күйеуі баласы туылғаннан кейін ғана жұбайы тұратын үйге қоныстанды. Неке, әдетте, ата-аналардың бастамасымен жасалды, бірақ жастардың қалауымен болды.
Киімдері (жамылғы, белдемше) және аяқ киім (мокасин) теріден немесе күдеріден тігілген, мүйізден немесе сүйектен жасалған моншақтармен және қауырсындармен безендірілген және боялған. Солтүстік Америка үндістерінің өмірінде қауырсын бас киімдері, татуировкасы және денесін бояу да үлкен рөл атқарды. Темекі түтіктері де үлкен рөл атқарды. Темекі шегу түрлі рәсімдермен қатар, діни ғұрыптармен қатар жүрді.[6]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017. Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
- ↑ Алгонкиндер. Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
- ↑ Алгонкиндер (халықтар тобы). Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
- ↑ Алгонкиндер кімдер?. Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
- ↑ Алгонкин халықтары. Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
- ↑ Отарлауға дейінгі Солтүстік Американың алгонкиндері мен ирокездері. Тексерілді, 5 Сәуір 2025.
