Гондурастықтар
| Гондурастықтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
6,2 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Гондурастықтар — Гондурастың негізгі халқы. Олар АҚШ-та, Мексикада, Никарагуада және басқа да Америка елдерінде тұрады. Халқы 6,2 миллион адам. (2005 бағалау). Гондурастардың көпшілігі испан-үнді метистері (Ладино), еуропалық (креол) және африкалық тектес адамдар шамамен 3% құрайды.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар испан тілінің жергілікті нұсқасында сөйлейді. Ағылшын тілі де кеңінен таралған.[1]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Католик шіркеуі ұлттық дін болып табылады. Гондурастардың барлығы дерлік құдайға және Иса пайғампарға сенеді. Көптеген адамдар евангелиялық протестанттық шіркеулерге қосылды. Адамдар өздерінің діни нанымдарын өздеріне сақтауға бейім. Көптеген адамдар тағдырға сенеді. Жоғарғы таптар әлі де негізінен католиктер, ал қалалық кедейлердің көпшілігі қазір евангелисттер.[2]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Испан отарлауына дейін Гондурастың байырғы халқы батыста егіншілікпен, ал шығыста аңшылық, егіншілікпен айналысқан. Үнділер испан отарлауына қатты қарсылық көрсетті. Отарлау нәтижесінде батыстағы үнді халқы құлдықта немесе мал өсіруші-латифундистерге тәуелді болды, олардың саны бірнеше есе азайды. Үнділер мен Ладино метистері арасындағы шиеленіс тәуелсіздік алғаннан кейін де жалғасты. Шығыс аймақтарда үндістер оқшау өмір сүріп, 19 ғасырдың аяғына дейін дәстүрлі өмір салтын сақтап қалды. Катакамас қаласында және оның Оланчо департаментіндегі ауданында үндістер абсолютті көпшілікті құрап, алкальдтарға дейін әкімшілік қызметтерді атқарды. 1893 жылы үндістер Гондурастың басқа азаматтарымен тең құқықтарға ие болды және бірқатар жеңілдіктерге ие болды, бірақ әлеуметтік құрылымда төмен орынға ие болды.
Гондураста қара нәсілділердің құлдығы маңызды рөл атқарған жоқ. Испандықтар әкелген қара нәсілділердің көпшілігі көп ұзамай бостандық алды. Құлдық жойылғаннан кейін (1824 ж.) күміс кеніштерінде жұмыс істейтін қаралар қалаларға барып, олар қолөнершілер мен саудагерлерге айналды, олардың арасында Ұлттық конгрестің мүшелері болды.
19-20 ғасырларда Гондурасқа шағын иммиграция Испаниядан, АҚШ-тан, Британ аралдарынан және Кубадан жалғасты. Жағалауда американдықтардың шағын тобы (10 мың адам) мен Ұлыбританиядан келген иммигранттар (7 мың адам) тұрады. Ағылшындардың Утила және Гуанаджа аралдарындағы ұрпақтары (11 мың адам) дәстүрлі ағылшын мәдениетін, сақтаған. 1910 жылдан бастап елге Сирия, Ливан және Палестинадан христиан арабтары көшіп келді. Қазіргі уақытта 100 мыңнан астам арабтар негізінен қалаларда тұрады, саудамен айналысады.[3]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гондурастықтардың көпшілігі ауыл шаруашылығымен айналысады (банан, кофе және басқа да қолма-қол дақылдар). Қолмен кесте тігу, керамика және пальма жапырағы қолөнері сияқты қолөнерімен танымал. Бұл өнімдер жергілікті мәдениеттің маңызды бөлігі және туристер үшін танымал кәдесый болып табылады.[4] Көп жағдайда Гондурастың қолөнер қызметі кооперативтер түрінде ұйымдастырылады. Бұл кооперативтердің ішінде қыш кооперативтері бірінші орында – керамикалық бұйымдарды өндіру осыдан көп ғасыр бұрын осы этностың ерекше дәстүріне айналған.[5]
Тұрмыс салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гондурас отбасылары әдетте өте үлкен және көбінесе бір рудың өкілдері бір-біріне жақын өмір сүреді. Жанұяға көптеген туыстарды қоспағанда, отбасының үш немесе төрт буынының өкілдері кіруі мүмкін. Үлкен отбасы мүшелеріне, әсіресе ата-әжесіне ерекше құрмет көрсетіледі. Көпбалалы отбасыларда өмір сүру – қиын жергілікті жағдайларда ұжымдық өмір сүрудің бір түрі. Өмір сүру деңгейі төмен болғандықтан, көп балалы отбасы ең өзекті мәселелерді шешу үшін күштер мен ресурстарды біріктіруге мүмкіндік береді. Әдетте әжелер тамақ әзірлеуге жауапты, атасы бау-бақша өсіреді, анасы базарда сауда жасайды немесе күйеуімен бірге үйден тыс жерде жұмыс істейді. Ата-анасы үйден тыс жерде болған кезде, балаларды отбасының үлкен мүшелері немесе көбінесе өз балалары бар ағалары мен нағашылары бақылайды. Гондурастықтар өз руының мүшелеріне, әсіресе көмекке мұқтаж адамдарға ерекше жауапкершілікпен қарайды. Көбінесе, олар біреуге жұмыс беруге мүмкіндігі болса, ол туыстарын жұмысқа алады.[6]
Ауылдық жердегі тұрғын үйлері - бұл қабырғалары балшықпен қапталған, төбесі сабанмен жабылған үй.
Тағамдары - жүгері қамырынан жасалған ұлттық тағамдар. Мерекелік ет тағамы - топадо (кокос сүтімен және көкөністермен бұқтырылған ет).[7]
Ұлттық киім түрлері өте танымал - кең жиекті қалпақтардың, пончолардың және кең былғары шалбарлардың барлық түрлерін дерлік барлық жерде, әсіресе провинцияларда көруге болады. Мерекелік және ресми жағдайларда ерлерге ресми костюмдер, ал әйелдерге ресми көйлектер ұсынылады.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ https://slovar.cc/enc/bolshoy/2079669.html
- ↑ https://tourlogbook.com/kultura-gondurasa/
- ↑ https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2369544?ysclid=lptw5i7prc438857045
- ↑ https://manki-manik-salon.ru/kak-nazyvayutsya-ziteli-gondurasa/
- ↑ https://latinskayaamerika.blogspot.com/p/blog-page_487.html?ysclid=lptyurs11928933129
- ↑ https://www.world-card.ru/traditsii-narodov/1242-interesnoe/traditsii-i-obychai-narodov-kuby/3808-obychai-i-traditsii-gondurasa
- ↑ http://www.etnolog.ru/people.php?id=GOND
- ↑ https://www.poehalisnami.kz/countries/gonduras/culture