Вала
| вале, ала, уала, валба, виле | |
| Вала | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
100 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
суннизм, дәстүрлі нанымдар |
Вала (вале, ала, уала, валба, виле)[1] – Гананың солтүстік-батысында, Қара Вольта мен Кулпон өзендерінің аралығында тұратын халық.[2] Жалпы саны 100 мыңға жуық адамды құрайды.[3] Туыстас халықтар: дагари, мара, моси, мампруси, дагомба.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар нигер-кордофан отбасының гур топтарына жататын вале тілінде сөйлейді.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Валалардың көпшілігі - сүнниттік мұсылмандар, айтарлықтай бөлігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, католиктік христиандар бар.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері тропикалық егіншілік (тары, жүгері, бұршақ, күріш, жержаңғақ, ямс, көкөністер) және мал шаруашылығы (ірі қара және ұсақ мал). Қолөнерден – ұсталық, тоқу, керамика, тоқымашылық, тері өңдеу дамыған. Гананың оңтүстік аймақтарында какао плантацияларында және тау-кен кәсіпорындарында маусымдық жұмыс кең таралған.[4]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көпбалалы қауымдар мен патрилинейлік рулар дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізін құрайды. Неке келісімі вирилокальды, көп әйел алушылық таралған.
Дәстүрлі наным-сенімдер ата-бабалар культтерімен және табиғаттың жанды күштерімен (жер, су, от) байланысты. Тендана («жерді сақтаушылар») - жер культінің діни қызметкерлері және көріпкелдер - айтарлықтай әсерге ие. Негізгі фольклорлық жанрларға ән, ертегі, мақал-мәтелдер жатады. Дәстүрлі сүндетке отырғызу ырымы сақталған.
Дәстүрлі мекендері - жазық шатырлары бар, тікбұрышты сазды үйлер. Шаруашылық ғимараттар дөңгелек, түнде мал ұсталатын жабық аула бар.
Күнделікті киімдері – белге оралған мата, мерекеде – ерлер ұзын ақ көйлек (көбінесе түрлі түсті жолақтары бар), әйелдер қысқа белдемше киеді.
Азық-түлік негізінен сүт және көкөністер (жарма, бәліш, қайнатылған, қуырылған және пісірілген түйнектер мен бұршақ) болып табылады.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Значение слова вала https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0
- ↑ Карта слова «вала» → значение https://kartaslov.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0
- ↑ Вала – что означает? Определение, значение, примеры употребления https://vslovarike.ru/%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0
- ↑ a b народы мира / Вала http://www.etnolog.ru/people.php?id=VALA