Луэна (халық)

бачокве, киоко, чиокве, мбуэла
Луэна
Бүкіл халықтың саны
1,4 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Ангола	1,1 млн.
Замбия	230000
Конго Демократиялық Республикасы	150000
Тілдері
луэна тілі, чоква тілі
Діні
католицизм, дәстүрлі нанымдар

Луэна (бачокве, киоко, чиокве, мбуэла) — Анголаның шығысындағы банту тобының халқы. Олар Луэна өзенінің бассейнінде (Мошико провинциясының солтүстігінде) тұрады. Жалпы саны 1,4 млн. (2009, бағалау). Олар сонымен қатар Замбияның солтүстік-батысында (230 мың адам) және Конго Демократиялық Республикасында (150 мың адам) тұрады.

Тілі

Тілдері - луэна тілі, чоква тілі.

Діні

Дінге сенушілердің діни қатысы: католиктер, бір бөлігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады.

Кәсібі

Негізгі кәсібі - мал шаруашылығы (ірі қара және т.б.), егіншілік нашар дамыған. Темір өңдеу (қару-жарақ, ыдыс-аяқ және т.б.), қыш ыдыстар (құмыралар, астық сақтауға арналған үлкен құмыралар, темекі шегетін түтіктер және т.б.) дамыған.

Өмір салты

Бір немесе бірнеше туысқан көп балалы отбасы ақсақал басқаратын қауымды (санзала) құрайды. Бірнеше санзала сайланған көшбасшы (соба) басқаратын собадоға біріктіріледі. Бұрын оларда «патшалар» басқаратын протомемлекеттік құрылымдар болған. XX ғасырдың ортасына дейін ақсүйектерге, діни қызметкерлерге (көріпкелдер, емшілер, сиқыршылар), қарапайым қауым мүшелеріне (кедейлер, орта және байлар) және олардың ұрпақтарымен құлдарға бөліну сақталды. Ата-бабалар культі дамыды.

Дәстүрлі тұрғын үйлері дөңгелек пішінді, қабырғалары ағаш қаңқалы, іші-сырты ақ балшықпен сыланған, төбесі сабан немесе шөппен жабылған.

Негізгі тағам - сиыр сүті және тәтті картоп, жержаңғақ, көптеген өсімдік тесктес тағамдар. Ерлер мен әйелдер бөлек тамақтанады. Дәстүрлі тағамға тыйым салулар бар. Азық-түліктің кейбір түрлерін үйге әкелуге тыйым салынған.

Дәстүрлі киімдері матадан, сондай-ақ теріден тігіледі. Еуропалық киімдер жиі кездеседі. Зергерлік бұйымдардан – қол мен аяқтардағы білезіктер (оның ішінде піл сүйегінен, әйелдер үшін – тиындардан жасалған), көптеген тұмарлар, әйелдер үшін – каури қабықтарымен безендірілген кең белдік, көптеген моншақтар. Ақсүйек әйелдер денелерін талькпен араластырылған сиыр майымен майлайды, бұл теріге қызыл жылтыр түс береді. Жесірлер аза тұту белгісі ретінде басын қырып, үнемі өздерімен бірге пышақ ұстайды.