Бете (халық)
| Бете | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
840 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар |
Бете — Кот-д’Ивуардың оңтүстік-батысындағы халық (негізінен Жоғарғы Сассандра, Оңтүстік Бандама және Лагуна департаментінің батысында). Саны 840 мың адам. (2005). Бетегбо (бете), ганёа немесе шығыс бете, годи, куя, квадия, дида, нейо және т.б. топтарын қамтиды.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бете тілінде сөйлейді.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі нанымдарды ұстанады, кейбіреулері католиктер.
Шығуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бетелердің барлығы бір атадан, батыр Лаго-Таппен байланыстыратын дәстүрлер бетелердің қазіргі қоныс аумағына батыстан, Либерия аймақтарынан келгенін куәландырады.[3]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі дәстүрлі кәсіптері аңшылық және терушілік болып табылады, қосалқы рөлді қолмен атқарылатын егіншілік (ямс, тәтті картоп, жүгері, банан) атқарады. Кола жаңғақтарын өсіру солтүстіктегі саванна аймағымен Дюла арқылы дәстүрлі экономикалық алмасудың негізі болды. Отаршылдық дәуірде экспортқа (какао, кофе және т.б.) дақылдар өсіретін плантациялық егіншілік кеңінен тарады. Ұсталық, керамика, ағаш өңдеу өнері дамыған.[4]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі қоғамдық ұйым жас, туыстық, қауымдық және потестарлық сана құрылымдардың тоғысқан жерінде қалыптасады, үлкен отбасы негізінде. Неке вирилокалды, көп әйел алушылық кездеседі. Туысқандық есеп патрилинейлік болып табылады.
Дәстүрлі елді мекендер - отбасылар жеке кварталдарда тұрады. Тұрғын үйлері негізінен тікбұрышты пішінді, төбесі төбесі саманмен жабылған.
Ерлер киімі – жейде (тұник тәрізді) және тога, әйелдердің белдемшелері жамбасқа оралған матадан тұрады. Сақиналар, білезіктер, сырғалар және басқа да зергерлік бұйымдар жиі кездеседі. Көптеген беталар татуировка тыртықтарының болуымен сипатталады - маңдайдың жоғарғы жағынан мұрынның ұшына дейін созылатын ұзын жолақ. Кейде алдыңғы тістер (азу тістер мен азу тістер) егейді.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1864739
- ↑ Иллюстрированный энциклопедический словарь https://illustrated_dictionary.academic.ru/1289/%D0%91%D0%B5%D1%82%D0%B5_%28%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4_%D0%B2_%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B5%29
- ↑ Музей личных коллекций О.П.Малахова http://malahovcollection.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=70
- ↑ a b народы мира / Бете http://www.etnolog.ru/people.php?id=BETE
