Идома
| окпото, араго | |
| Идома | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
900 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Идома — Орталық Нигерия аумағында тұратын халық (Бенуе штаты, Бенуэ өзенінің жағалауы).[1] Саны 900 мың адам. Ненгізгі субэтникалық топтары: идома, авуме, агала, агату, адока, боджу, игумале, ичама, обоколо, оглеву, оквога, окпото, орокаму, отукпа, отуркпо, очекву, очобо, янгедде.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі – идома тілі.[2] XX ғасырдың басынан бастап жазуы латын әліпбиіне негізделген.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілердің діни байланысы: сүнниттік мұсылмандар, бір бөлігі - католиктік христиандар, дәстүрлі нанымдар сақталған.[3]
Шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Идомалардың көпшілігі өздерінің шығу тегін Нигерияның оңтүстік-шығысындағы джукун халқымен, бір бөлігі игаламен байланыстырады. Дәстүрлі мәдениет Батыс Африканың ішкі аймағына тән.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар егіншілікпен (ямс, тары, құмай, жүгері), майлы пальма өсірумен (пальма майы экспорттың маңызды тауары болып табылады) айналысады. Кейбір топтар балық аулауға маманданған, аңшылық сақталған. Қолөнерден ұсталық, мата тоқу және бояу, керамика өнері дамыған. Идомалардың бір бөлігі ірі қалалардағы көмір шахталары мен зауыттарда жұмыс істейді.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі қоғамдық ұйымның негізін көп балалы отбасылар (оле) және рулық институттар құрайды. Кейбір топтарда жас топтары (эго), жартылай құпия би одақтары бар. Туыстық есеп - патрилинейлік. Көптеген дәстүрлі әдет-ғұрыптар, күнтізбелік мерекелер, аң аулауға байланысты салт-дәстүрлер және т.б. сақталған. Дәстүрлі нанымдарға ең жоғарғы құдай – Ово жатады. Ата-бабалар культі (алекву) ең кең тараған. Фольклордың барлық негізгі жанрлары кең тараған.
Идоманың дәстүрлі қоныстары екі түрлі: оңтүстік аймақтарда - өзен бойында немесе ормандарда орналасқан үлкен ықшам ауылдар, басқаларында - айтарлықтай қашықтыққа шашыраңқы үй шаруашылықтарынан тұрады. Тұрғын үйі - домалақ, сабаннан немесе шөптен жасалған конустық төбесі бар саман үйшік.
Дәстүрлі киімдері – жамбасқа оралған матаның орнын еуропаланған киімдер алмастыруда.
Негізгі тағамдары - өсімдік тектес азықтар (жарма, бұқтырылған ет, ащы дәмдеуіштермен пісірілген және пісірілген түйнектер), кейбір топтарда - балық.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Идома https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1504224
- ↑ Современная энциклопедия ИДОМА https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4229-%D0%98%D0%94%D0%9E%D0%9C%D0%90
- ↑ Современная энциклопедия https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200606-idoma/
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2000488
- ↑ / Буква "И" / http://knowledge.su/i/idoma--narod
- ↑ народы мира / Идома http://www.etnolog.ru/people.php?id=IDOM
