Либериялықтар
| американдық-либериялықтар | |
| Либериялықтар | |
 Чарльз Д.Б. Кинг, Либерияның президенті (1920-1930) болған американдық-либериялық, Гаагада, 1927 ж. | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
100 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Либериялықтар (американдық-либериялықтар) — Батыс Африкадағы халық, Либерияның байырғы халқы. Либерияда олар Монровия, Монтсеррадо, Маргиби, Мэриленд, Гранд-Баса, Гранд-Кейп-Маун және Сино графтықтарында тұрады.[1] Саны шамамен 100 мың адам.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Либерияның және оны мекендейтін либериялықтардың ресми тілдері - ағылшын және креол тілдері.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Либериялықтар негізінен христиандар. Олардың көпшілігі протестанттар, кей бөлігі католиктер.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Либерия - 1822 жылы Америка билігі бұрынғы құлдарды Қара құрлыққа қайтару үшін сатып алған АҚШ-тың Африкадағы бұрынғы колониясы. 1775-1783 жылдардағы АҚШ-тың Тәуелсіздік соғысынан кейін елде ерекше әлеуметтік жағдай пайда болды. Еркін қоғам құру жағдайында және революцияға қатысу үшін төлем ретінде билік пен жергілікті плантаторлар құлдарын босата бастады.
_Departure_of_colored_emigrants_for_Liberia_-_The_Illustrated_American,_March_21,_1896.jpg)
Квакер діни қозғалысы ауқатты кәсіпкерлермен бірлесіп, 1816 жылы Американдық колониялық қоғамды құрды. Бостандыққа шыққан құлдарды ата-бабалары тұрған жерге көшіру көзделді. Бұл қоғам АҚШ конгресінде мойындалып, 5 штаттан қаржылық қолдау тауып, Батыс Африкадағы жергілікті тайпалардан 13 мың км² жер сатып алды.
Қоныс аударушылардың алғашқы легі Африкаға 1822 жылы келді. 2 жылдан кейін колония Либерия (латынша «еркін») деп аталып, өз конституциясын қабылдады. 1847 жылы колония өзінің тәуелсіздігін жариялады.
Еркін жағалауға шыққанда кешегі құлдардың өздері жергілікті жердегілерді құлдыққа айналдыра бастады. Тайпалық жүйенің әртүрлі кезеңдерінде тұрған Либерияның байырғы африкалықтары екінші сортты адамдар деп жарияланды және дереу құлдыққа ұшырады. Атыс қаруымен қаруланған американдық-либериялықтар барлық көрші тайпаларды тез жаулап алып, қазіргі Сьерра-Леоне мен Кот-д'Ивуар жағалауының бір бөлігін қайтарып алды.
Ондаған жылдар бойы либериялықтар жергілікті халықты мемлекетті басқаруға жібермеді. Барлық әкімшілік лауазымдар, денсаулық сақтау және білім беру мекемелері, жоғары лауазымды қызметкерлер мен бизнес Америка Құрама Штаттарынан келген иммигранттармен ұсынылған.
1980 жылы мұндай кемсітушілік мемлекеттік төңкеріске ұласты. Кран тайпасының тумасы, сержант Самуэль Дое езілген тайпаны басқарып, қазіргі президентті өлтіріп, оның орнына өзі отырды.
Доу көтерілісті жеігенімен, бірақ елді басқару туралы түсініктері аз болды. Соның салдарынан кран тайпасы үстем жағдайға ие болып, жемқорлықтың ықпалында қалды. Бұл қалған жиырма рудың көңілінен шықпады. 1989 жылдан 2003 жылға дейін Либерия жалғасып жатқан азаматтық соғысқа ұласты.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері – кәсіпкерлік, сауда және қолөнер, білім деңгейі жоғары. Материалдық мәдениеті - Еуропалық.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Американдық-либериялықтар Либериядағы афроамерикалық мәдениеттің әртүрлі аспектілерін, соның ішінде қоныстанушылардың Либериялық ағылшын тілін және соғысқа дейінгі сәулеттің ерекше түрін енгізді. Сонымен қатар, американдық-либериялықтар американдық аспаздық әдістерін енгізу арқылы аймақтың аспаздық тағамдарына үлес қосты. Американдық-Либериялық үйлену тойлары дәстүрлі афроамерикалық немесе афро-Кариб стиліндегі үйлену тойларына сәйкес келеді.
Олар кірпіштен немесе төбесі плиткамен жабылған бетоннан салынған, кейде екі қабатты үйлерде тұрады.
Дәстүрлі американдық-либериялық тағамдарға жүгері наны, қуырылған тауық еті, қырыққабат сияқты афроамерикалық тағамдар, сондай-ақ пальма майы сорпасы мен күріш сияқты жергілікті африкалық дәстүрлі тағамдар кіреді.
Қазіргі либериялықтар африкалық және батыс стиліндегі киімдерді киеді. Либериядағы этникалық топтар американдық-либериялықтар келгенге дейін еуропалық киімдерді XV-XVI ғасырлардағы еуропалықтармен кең ауқымды сауданың нәтижесінде көруген. Дегенмен, Либерияны мекендеген этникалық топтар әдетте батыстық үлгідегі киім киген жоқ, ал американдық-либериялықтар батыстық үлгідегі киімдерді, соның ішінде қалпақ, фрак, демалыс костюмі және сюртукті танымал етті. Он тоғызыншы және ХХ ғасырдың басындағы американдық-либериялық әйелдер Америка Құрама Штаттарының оңтүстігіндегі афроамерикалық және ақ американдық қауымдастықтар арасында сәнді болған Виктория және Эдвард стиліндегі американдық көйлектерді киген.[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ ЧТО ОЗНАЧАЕТ СЛОВО ЛИБЕРИЙЦЫ https://educalingo.com/ru/dic-ru/liberiytsy
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2649370
- ↑ Либерийцы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1544483
- ↑ ЛИБЕРИЙЦЫ - это... Значение слова ЛИБЕРИЙЦЫ https://sinonim.org/t/%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%86%D1%8B
- ↑ Либерия: как живут потомки американских рабов, получивших собственное государство? https://dzen.ru/a/YT8Tcg3fEzItJ7Eb
- ↑ Народы и культуры Либерийцы https://travel-journal.ru/ethno/39/875/
- ↑ народы мира / Либерийцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=LIBE
