Диола (халық)
| Диола | |
|---|---|
| джола, йола | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
| 675 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Сенегал | 600 000 |
 Гамбия | 50 000 |
 Гвинея-Бисау | 20 000 |
| Тілдері | |
| диола тілі | |
| Діні | |
| мұсылман, ежелгі дәстүрлі нанымдар | |
Диола (джола, йола) — Сенегал, Гамбия және Гвинея-Бисаудағы халық (Атлант мұхиты жағалауында, Гамбия мен Качеу өзендерінің аралығында). Жалпы саны 675 мың адам, оның ішінде Сенегалда 600 мың адам, Гамбияда 50 мың адам, Гвинея-Бисауда 20 мың адам.[1] Субэтникалық топтары: фелуп (хулуф, карон), дийват, байот, фони т.б.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Диола тілдері - бак-атлант тілдерінің бір тармағы. Кейбір тілдерде латын әліпбиіне негізделген жазуы бар, диола-фони тілі Сенегалдың ресми тілдерінің бірі болып табылады. Манжак, волоф, мандинка, фула тілдері де кең тараған.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көпшілігі мұсылмандар, кейбіреулері ежелгі дәстүрлі нанымдарды сақтайды, христиандардың шағын тобы бар.[3]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бастапқыда диола халқы Атлант мұхитының жағалауын жасыл мүйістен Казаманс өзеніне дейін алып жатты. Диола халқы манде мен фулбе халықтарынан бұрын болған және Сенегамбия аумағында Атлант мұхитының жағалауында өмір сүрген, бірақ XIII ғасырға дейін Казамансқа қоныс аударған деп санайды. Алғашқы саяси құрылымдардың пайда болуы XIV-XV ғасырларға сай келеді, бұл жағдайда Мали мемлекетіне тәуелділік болды.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар суармалы күріш өсірумен (негізінен әйелдер) және тары, құмай, жержаңғақ, манго және т.б. өсірумен (ерлер), пальма майы мен шарап өндірумен, теңізде балық аулаумен, саудамен айналысады.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауылдық қауымдар әлеуметтік ұйымның негізін құрайды. Көсемдер басқаратын руларды құрайтын көп балалы отбасылар кең таралған. Неке патрилокальды. Қолданбалы өнер, музыкалық фольклор, гриот айтушылар орындауындағы тарихи эпос дамыған.
Елді мекендері шоғырланып орналасқан. Тұрғын үйлері төртбұрышты, шатырлы. Қабырғалары шыбықтар мен қамыстан тоқылған, балшықпен сыланған, жиі боялған.
Дәстүрлі киімдері – белге оралған мата қиындылары, кең жейделер.
Азық-түліктері - ботқа және жарма, көкөніс тағамдары, маниок және балық.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Народы и культуры Д https://travel-journal.ru/ethno/32/654/
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1957219
- ↑ Значение слова диола https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%B0
- ↑ Диола https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1482985
- ↑ Буква "Д" / http://knowledge.su/d/diola
- ↑ народы мира / Диола http://www.etnolog.ru/people.php?id=DIOL
