Нуэр (халық)
| наас, аббинар | |
| Нуэр | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,7 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Судан |
1,6 млн. |
 Эфиопия |
100 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар | |
Нуер — Шығыс Африкадағы Батыс Нилот тобының халқы. Олар Оңтүстік Суданның солтүстік-шығысында және Эфиопияның батысында тұрады. Олар батыс нуэр (бул, леек, дьягай, док, ньюонг, доор, батыс дьикань) және шығыс нуэр (лак, тьянг, гаавар, лоу, шығыс дьикань) болып бөлінеді.[1] Жалпы саны 1 700 мың адам. Негізгі елдері: Судан – 1 600 мың адам, Эфиопия – 100 мың адам.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нуер тілі (өзіндік аты - таг наас) - шығыс судан тілдерінің Кир-Аббай отбасының нилот тармағының бөлігі.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі нанымдарды ұстанады.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар мал шаруашылығымен (зебу тұқымды ірі қара және ұсақ мал) және қолмен атқарылатын егіншілікпен (тары, жүгері, бау-бақша дақылдары, темекі) айналысады, аз ғана бөлігі ағаш өңдеу кәсіпорындарында және мемлекеттік плантацияларда жұмыс істейді.[4]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шаруашылық қызметінің екі жақты сипаты генеалогиялық қарым-қатынастар жүйесі мен жас класстары жүйесі негізінде рулық-тайпалық қоғамдық ұйымның нақты түрін анықтады. Нуерлер бірнеше тайпаларға (әрқайсысы 40-50 мың адам) бөлінеді. Әрбір тайпаның өзіндік атауы, диалект ерекшеліктері және жас класстарының автономды жүйесі бар, оларда екі әлеуметтік дәреже (сатысы) ерекшеленеді: біріншісі - ұлдар, екіншісі - ер жауынгерлер. Қоғамдық еңбек бөлінісі жасына және жынысына қарай ұйымдастырылған. Бірінші дәрежелі ұлдар кез келген жұмыс түрін орындайды. 16-18 жаста инициациядан кейін ер жігіттер мал бағумен және күзетпен, сондай-ақ ерлер қызметінің басқа түрлерімен айналысады. Негізгі әлеуметтік бірлік – үлкен отбасы қауымдастығы. Неке патрилокальды.
Елді мекегдері 20-30 үйшіктерден тұрады, дөңгелек пішінді, шатыры конустық. Қабырғалары балшық, көң және ұсақталған сабан қоспасымен қапталған бұтақтардан жасалған. Елді мекендердің арасы 10-20 шақырым. Көшпелілер лагеріндегі уақытша шаруашылықтар бұтақтардан жасалған жеңіл сопақша үйшік пен тікенді бұталармен қоршалған мал қорасы – краалдан тұрады.
Дәстүрлі ерлер киімі – белдемше, әйелдердікі – былғарыдан жасалған алжапқыш, шашақтармен және моншақтары бар таспалармен безендірілген. Зергерлік бұйымдардан – аяқ-қолға сүйектен, мыстан, ағаштан жасалған білезіктер, моншақтар, бақалшықтардан жасалған алқалар тағады. Қазіргі заманғы киім - бұл ұзын мақта көйлек.
Негізгі тағамдары - сүт пен тары (жармалар, бұқтырылған тағамдар, бәліш), сондай-ақ көкөністер, сүттің қанмен қоспасы, жемістер, балық және аң. Ет сирек пайдаланылады, ырымдық мақсатта негізінен ауру мал сойылады.[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2280596
- ↑ Значение слова НУЭР в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1842989.html
- ↑ Нуэр https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/386790
- ↑ Большая Советская энциклопедия Нуэр https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/64944-nuer/
- ↑ народы мира / Нуэр http://www.etnolog.ru/people.php?id=NUER
