Омето
| Омето | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
10,2 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Омето (Омо өзенінің атынан шыққан)[1] — Эфиопияның оңтүстік-батысындағы омот халықтарының тобы. Олар Омо өзенінің орта ағысының алабында және Биллате өзенінің оң жағалауында тұрады.[2] Жалпы саны 1,2 млн. адам.[3]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар омот тілдерінің гонга-гимож тармағының омет тілдерінде сөйлейді. Жазуы эфиопиялық және латын графикасына негізделген. Уолайт тілі - уолайт аймағының ресми тілі. 1998 жылы жасанды біріңғай омет тілін енгізу әрекеті жасалды. Амхар тілі де кеңінен таралған.[4]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ометолардың көпшілігі христиандар немесе синкреттік дінді ұстанушылар. Валайттардың ішінде сүнниттік мұсылмандар көп.[5]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Омет княздіктері XIV-XVI ғасырларда пайда болды. Оромо шапқыншылығы нәтижесінде амхардан оқшауланған халықтар 19 ғасырдың аяғында Император Менелик II жаулап алғанға дейін және олардың жерлері Эфиопия мемлекетінің құрамына енгенге дейін дербес дамыды. Алдыңғы екі ғасырда олар бірнеше шағын мемлекеттер құра алды, олардың ішіндегі ең дамығаны Кэфа болды. ХІХ ғасырдың аяғында барлық омета Эфиопияның құрамына кірді.[6]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (бидай, арпа, тары, құмай, банан, мақта, кофе), мал шаруашылығы (ірі қара және ұсақ мал, есектер, тауықтар). Көптеген топтарда мал шаруашылығы егіншілікке қарағанда үлкен маңызға ие болды, кейбір топтар (харуро, валяйта, куло, доко және т.б.) балық аулау және аң аулаумен айналысады. Малелер садақпен және уланған жебелермен аң аулады. Қолөнер кең таралған: тоқу, ұсталық, былғары (ерлер), қыш (әйелдер). Тоқу-құрметті кәсіп болып саналады.[7]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ометоның дәстүрлі қоғамдық ұйымына тән қасиет - қауымдық-касталық жүйе. Ақсүйектердің әр түрлі касталары, еркін егіншілер, құлдар ұрпақтары, аңшылар, темір ұсталар, кейбір топтарда діни қызметкерлер мен салт-дәстүрлік қызметшілер касталары да болды. Жауларды өлтірген жауынгерлерді, пілдерді, мүйізтұмсықтарды, жабайы буйволдарды, арыстандарды немесе қабыландарды өлтірген аңшыларға ерекше құрмет көрсетіліп, ерекше шаш үлгілері мен әшекейлері берілді.
Отбасы шағын, туыстық есеп патрилинейлік. Конта мен Харуро арасында әмеңгерлік тараған, ал валяйт, шангама және мале арасында көп әйелді неке жиі кездеседі.
Тұрғын үйлер, киім-кешек, азық-түлік бірқатар жергілікті ерекшеліктері бар Сидамдарға жақын.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Значения слов омето https://iko39.ru/wd/%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE
- ↑ Современная энциклопедия - омето http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/ometo
- ↑ Современная энциклопедия ОМЕТО https://rus-modern-enc.slovaronline.com/8019-%D0%9E%D0%9C%D0%95%D0%A2%D0%9E
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2688767
- ↑ Современная энциклопедия Омето https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/204286-ometo/
- ↑ Омето https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1586881
- ↑ Народы и культуры Омето https://travel-journal.ru/ethno/42/1123/
- ↑ народы мира / Омето http://www.etnolog.ru/people.php?id=OMET
