Кушиттер
| Кушиттер | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
30 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
суннизм, христиандық, дәстүрлі діндердер |
Кушиттер — Шығыс және Солтүстік-Шығыс Африкадағы халықтар тобы. Олар Нубия шөлінің шығысында - Суданның солтүстік-шығысында, Мысырдың оңтүстік-шығысында, Эритреяның батысында, Сомалиде, Эфиопияда, Джибутиде, Кенияның солтүстік-шығысында және Танзанияның солтүстік-шығысында тұрады.[1] Кушиттердің жалпы саны 2000 жылға дейінгі деректер бойынша 30 миллионнан астам адамды құрайды.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кушит тілдерінде сөйлейді. Негізінен әртүрлі кушит тілдері, кейбірі араб тілін, қазіргілер иврит және еуропалық тілдерді (иммиграция) және ніл-сахар тілдерін пайдаланады.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізінен сүнниттік мұсылмандар мен христиандар, кейбіреулері дәстүрлі діндердерді ұстанады.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ең көне кушиттер қауымы біздің дәуірімізге дейінгі 9-8 мыңжылдықтарда қалыптасқан. Біздің дәуірімізге дейінгі 3-2 мыңжылдықтардың ортасында кушиттердің бір бөлігі ежелгі Египет өркениетімен байланысқа түсті. Біздің эрамызға дейінгі 3 мыңжылдықтың аяғында Нубияда Куш мемлекеті пайда болды (19 ғасырда оның атауы кушиттерге ауыстырылды), оның қалыптасуына кушиттер (агау мен бежа) қатысты. Біздің дәуірімізге дейінгі 1 - мыңжылдықта-біздің дәуіріміздің алғашқы ғасырларында Солтүстік және батыс Кушиттерге Мерое әсер етті, Кушиттердің бір бөлігіне Оңтүстік араб мәдениеті әсер етті, олардың тасымалдаушылары біздің эрамызға дейінгі 1-мыңжылдықтың ортасында Эфиопиядағы Тигре (Тиграй) үстіртіне қоныс аудара бастады.
Кейінірек пайда болған Аксум патшалығы және оның мұрагері Эфиопия кушиттердің мәдени әлемінде басты орын алды. Кейбір кушиттік этностар ортағасырлық Нубия өркениетінің (беджа) және әсіресе исламның (беджа, афар, сомалилер, сидамо және омето т.б.) ықпалына ие болды. Кушиттер аксумиттер, гурагтар және ежелгі халықтардың, сонымен қатар судандық арабтардың бір бөлігі болып табылатын нубиялықтардың, бірқатар банту этникалық топтары мен Шығыс Африканың оңтүстік нилоттық халықтарының (оңтүстік кушит халықтары) этногенезіне қатысты.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кушиттерде ерте заманда-ақ шаруашылықтың үш негізгі түрі қалыптасты: көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы (түйе және ұсақ мал), өзен аңғарлары мен тау етегінде – егістік немесе (оңтүстік Сомалиде) қолмен атқарылатын егіншілік, жағалауында - балық аулау және теңіз қолөнері.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тармақталған тайпалық құрылымдар тән, олардың негізінде патриархалдық отбасы, саяси бірлестіктің нысаны-жақында сұлтан басқарған тайпалар одағы. Тайпалық одақтар мен жекелеген тайпалардың одақтары "тектілігімен" ерекшеленеді (беджа — бишарин және хадендава, сомалилер — сомали және саб, афарларда — "қара қан" және "қызыл қан"тайпалары). Исламның саяси ықпалы ортағасырлық Беджа, Адаль және Аджуран патшалықтарының дәстүрлерімен үйлеседі.[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2126018
- ↑ Кушиты https://newstest.ru/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B8%D1%82%D1%8B(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Кушиты https://alphapedia.ru/w/Cushitic_peoples
- ↑ Буква "К" / Кушиты http://knowledge.su/k/kushity
- ↑ Народы и культуры Кушиты https://travel-journal.ru/ethno/38/845/
- ↑ Африка: энциклопедический справочник. Том. 2. К—Я → КУШИТЫ https://africa-tur.ru/aboutafrica/741/2342/
- ↑ Энциклопедический справочник "Африка" Кушиты Источник: http://otpusk-info.ru/journey/encyclopedia/africa/articles/237/kushity.htm
