Судандықтар
| Судан арабтары | |
| Судандықтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
28 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Судандықтар (Судан арабтары)[1] — Араб халқы, негізінен Судан халқы. Шамамен 28 миллион адам. (2015, бағалау). Олар сондай-ақ Мысырда (5 млн адамға дейін), Ливияда (200 мыңнан астам адам) және т.б.тұрады.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар араб тілінің бірнеше диалектілері мен жергілікті диалектіде сөйлейді.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілер – сүнниттік мұсылмандар, оны тұрғындардың 70%-ы мойындайды. Шағын бөлігі – шамамен 5% – христиандарға тиесілі. Қалғандары (негізінен африкалықтар) өздерінің діни культтерін ұстанады: анимализм, табиғат күштеріне табыну.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ежелгі уақытта қазіргі Суданның негізгі бөлігін Нубия мемлекеті алып жатқан. Онда мысырлықтармен туысқан тайпалар өмір сүрді. Нубия территориясында мысырлықтардан басқа негроид халықтары өмір сүріп, жергілікті халықпен араласқан. Нубия бастапқыда христиан елі болды. Содан кейін арабтар ол жерге еніп, халық арасына исламдық наным-сенімдерді енгізе бастады. Араб әліпбиіне негізделген жазу тарады. Нубия провинциялары Мысыр билігіне өтті. 19 ғасырдың басы Осман империясының үстемдік ету кезеңі болды. Сонымен бірге елді отарлауға ұмтылған Англияның ықпалы күшейді. Жергілікті халық өз басқыншыларына бірнеше рет бас көтерді. Суданның тәуелсіздігі 20 ғасырдың ортасында ғана танылды.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібінде қолмен атқарылатын суармалы егіншілік (бидай, арпа, бұршақ, бақша және бақша дақылдары, құрма және т.б.) бірінші кезектегі маңызы бар. Негізгі өнім – мақта. Оңтүстікте (құмай, тары, жүгері, т.б.). Судандықтардың бір бөлігі (кабабиш және т.б.) көшпелі (түйе, ешкі, қой) және жартылай көшпелі (ірі қара және ұсақ мал) мал шаруашылығымен (баггара және т.б.) айналысады. Қызыл теңіз жағалауында жекелеген қауымдастықтар (кейбіреулері араб жағалауынан келген иммигранттардың ұрпақтары) балық аулаумен, інжу мен маржан өндірумен, ал Кордофан саванналарында хош иісті шайырларды жинаумен айналысады.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Арабтар арасында әлі күнге дейін өзіндік мәдени ерекшеліктері мен әртүрлі ерекшеліктері бар тайпаларға бөліну бар. Туыстық жүйе екі жақты-кепіл (аналық және әкелік тегі бойынша туыстар ажыратылады). Бірнеше топ рудың бір бөлімшесін немесе рудың өзін құрайды, оны рубасы басқарады.
Тұрғын үйлері алуан түрлі, төбесі жалпақ немесе күмбезді кірпіш үйлер, Көк Ніл аңғарында бұтақ пен қамыстан жасалған дөңгелек үйшіктер жиі кездеседі, көшпелі халық шатырларда тұрады.
Дәстүрлі киімдері, әсіресе махдисттік мемлекет кезеңінде кеңінен таралды, негізінен жалпы араб жергілікті ерекшеліктері бар типтегі киімдер. Ерлердің бас киімі - сәлде.
Дәстүрлі тағамдарға бүкіл араб тағамдары (шелпек, дәмдеуіш бұршақ соустары, сүт өнімдері), африкалық (құмай сырасы — мизр) және жергілікті тағамдар кіреді.
Сан алуан музыкалық-поэтикалық фольклор, бір руын мадақтайтын, өзгені қаралайтын кең көлемді ауызша кәсіби поэзия, астарлы әңгімелер, анекдоттар, мақал-мәтелдер сақталған.[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%A1%D0%A3%D0%94%D0%90%D0%9D%D0%A6%D0%AB
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4171696
- ↑ СУДА́НЦЫ https://sanstv.ru/dict/%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ Значение слова СУДАНЦЫ в Большом российском энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/bolshoy-rus/1747004.html
- ↑ Суданцы — особенности жизни, занятия, кухня https://travelask.ru/articles/sudantsy-osobennosti-zhizni-zanyatiya-kuhnya
- ↑ Народы и культуры Суданцы https://travel-journal.ru/ethno/45/1275/
- ↑ народы мира / Суданцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=SUDA
