Ва
| Ba rāog (брао), плао | |
| Ва | |
 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|---|---|
| Үлгі:Байрақ/Mьянма |
600 000 (1990) |
 Қытай |
351 000 (1998) |
 Тайланд |
20 000 (1998) |
| Тілдері | |
| Діні | |
Ва (қыт. және бирма - ва, тай - лава, кава, т.б.; Қытай мен Мьянмадағы өз атаулары - ава, аво, авацхай; бужао немесе бажао, палаун және т.б.; Тайландта - лавей, ахало, лаво, ло, пхa және т.б.) — Үндіқытай түбегінің ең көне тұрғындарының бірі болып саналатын халықтар тобы. Олар Мьянманың солтүстік-шығысында (600 мың адам - 1990), оңтүстік-батыс Қытайда (351 мың адам - 1998) және солтүстік-батыс Тайландта (20 мың адам - 1998) қоныстанған.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Палаунг-ва тобының ва тілінде сөйлейді. Қытай, мьянма, кхмер тілдері де кең таралған. 1930 жылдары миссионерлер латын тіліне негізделген ва тілінің жазуын әзірледі, бірақ ол кеңінен қолданылмады, 1950 жылдардың басында бұл жазуды олардың 3%-ы ғана иеленді. 1955 жылы Қытайда жаңа Ва әліпби жасау жұмыстары басталды. 1957 жылы наурызда Ва жаңа аралас алфавит бекітілді. Оған қосымша ŋ з ө ɲ әріптері кірді. Алайда 1958 жылдың өзінде бұл әліпби 26 стандартты латын әріптері бар әліпбиге ауыстырылды. ŋ орнына ng, ɲ орнына - ny, s орнына - ie, ө орнына - o жаза бастады. Бұл әліпби бірнеше рет нақтыланып, Қытайда әлі де қолданылуда.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Валардың көпшілігі анимистер, кей бөлігі буддистер, христиандар.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын егіншілік (күріш, бидай, жүгері, тары), аңшылық (жолбарыс, барыс, тау ешкі, аю аулау), терімшілік. Аңшылықпен ерлер айналысады, егіншілікпен және терімшілікпен әйелдер мен балалар айналысады. Мал шаруашылығы нашар дамыған (құрбандық ретінде ірі қара мал ұсталады). Тоқу, бамбук өңдеу, сондай-ақ ұсталық өнері дамыған. Кейбір қытайлық Валар күміс зергерлік бұйымдар өндірісін дамытуда.[3]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Биік таулы аудандарда алғашқы қауымдық жүйенің күшті қалдықтары бар. Дәстүрлі қауымдық қоныс бір тайпаға біріккен бір немесе бірнеше туысқан топтардан тұрады. Қоғамды сайланған ақсақал басқарады. Қауымдық меншігіне аңшылық олжа, жер, тыңайған жерлер кірді, егістік жердің көп бөлігі жеке отбасылардың меншігіне айналды. Қалыңдық үшін құн төлеу, кек қайтару, көсемдер арасында көп әйел алу әдет-ғұрыптары болды.
Дәстүрлі елді мекендер тау баурайында орналасқан, айналасы ормен қоршалған және тікенді бұталармен көмкерілген, олар арқылы ауыл ішіне қорғалған тар туннельдер өтеді. Үйлер кейде қадаларда орналасқан, саманмен жабылған төбесі жерге дерлік түседі. Негізгі тағамы көкөніс, ет мереке күндері желінеді.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1893423 Мұрағатталған 15 маусымның 2022 жылы.
- ↑ Словари и энциклопедии на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/253621
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Ва http://www.etnolog.ru/people.php?id=VAMC
- ↑ Китайский информационный Интернет-центр https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/642/1169.html
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
