Синдхтар
| Синдхтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
60 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Синдхтар — Пәкістандағы Синд аймағының негізгі тұрғын халқы.[1][2][3][4][5] Жалпы саны 60 млн-нан астам адам (2011).[6]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Синдхи тілінде сөйлейді. Синдхи тілінде төрт диалекті бар, оның әдеби құрамдас бөлігі вичол диалектісі. Араб және парсы тілдерінен алынған сөздерге байланысты тіл қатты өзгерді. Жазба тілі араб тіліне негізделген, бірақ кейбірі деванагари жазуын пайдаланады.[7]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көбінесе синдхилер сунниттік исламды ұстанады. Алайда олардың арасында христиандық, сопылық, сикхизмді ұстанатындар да бар. Үндістанда тұратын адамдардың бір бөлігі индуизмді ұстанады.[8]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
XV - XVI ғасырларда синдхтардың этногенезіне кейбір белудж тайпалары мен Оңтүстік Пенджабтан шыққан жеке Джат рулары әсер етті. 1843 жылы ағылшын отаршылары Синдті Үндістандағы британдық иеліктерге қосып алды. XIX ғасырдың аяғында мұсылман сектасының жетекшілігімен феодалдық және отаршылдыққа қарсы қозғалыс басталды. Қозғалыс ұлттық сананың өсуіне, топтасуына ықпал етті. 1935 жылы синдхилер Синдті Бомбей провинциясынан бөлуге қол жеткізді.
1947 жылы Пәкістан құрылғаннан кейін Синд оның құрамына кірді, ол жерге Үндістаннан көптеген мұсылмандар қоныс аударған. Синдхи қоғамында бөлінуге дейін брахмандар мен шудрлардың касталары болған жоқ.[9]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Синдхтардың негізгі кәсібі – егіншілік (тары, құмай, күріш, бидай, бұршақ, майлы дақылдар), жасанды суару қолданылады. Ірі қара мал (негізінен буйвол, зебу), жылқы өсіріледі. Жағалауда және Инд атырауында балық аулаудың рөлі зор. Қолөнердің кейбір түрлері - қолмен тоқу, былғары өңдеу, кілем жасау сақталған.[10]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әртүрлі аймақтардағы синдхилердің отбасылық институттары мен өмірлік циклінің салттары негізінен ұқсас. Күнтізбелік мерекелерден танымалы - Холи, Рам Навами, Джанмаштми, Дассера, Дивали. Бихардың Горахпур және Канпур аудандарында синдхилер маусым-шілде айларында Амарлал меланы тойлайды. Музыкалық-әндік фольклор сақталған. Әйелдер биін бетперде киген ерлер орындайды, дхоба биі танымал. Үндістандағы синдхтар арасында жоғары касталардан шыққан үндістермен өнімдер мен тағамның салттық алмасуы қолданылады.
Синдхтар ауылдық тұрғын үйлері қыш немесе сылақпен қапталған, ал ауқаттылардың арасында шикі және күйдірілген кірпіштен тұрғызылған, әдетте қоршаумен қоршалған. Төбелері тегіс, топырақ себілген сырықтар мен қамыстан жасалған.
Ерлер мен әйелдердің киімдері шаровар және жейделер (ерлерде белбеу бар). Шаровардың үстіне көптеген әйелдер белдемше киеді, ал кейбіреулері сари киеді. Синдхтардың едәуір бөлігі аяқ киім киеді. Бас киімдер әр түрлі, ерлерде — шалма, әйелдерде — жеңіл жамылғы киім (чадар), көптеген зергерлік бұйымдар, соның ішінде мұрынға үлкен сырғалар тағады.
Тағамдарының негізі - тары шелпектері, бұршақ, тарыдан жасалған бұқтырылған тағамдар, Инд атырауында - күріш және балық. Олар ет (шошқа етінен басқа), құс етін, көкөністерді, жемістерді, буйвол мен ешкі сүтін пайдаланады. Шай - танымал сусын.[10]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Синдхи https://megabook.ru/article/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D1%85%D0%B8
- ↑ Большая Советская энциклопедия Синдхи https://bse.slovaronline.com/40933-SINDHI
- ↑ Значение слова синдхи https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%81%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D1%85%D0%B8
- ↑ Советская историческая энциклопедия https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%A1%D0%98%D0%9D%D0%94%D0%A5%D0%98
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3664151 Мұрағатталған 22 мамырдың 2020 жылы.
- ↑ Синдхи (народ) https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/361794
- ↑ Синдхи (народ) https://www.istmira.com/novosti-istorii/15781-sindhi-narod.html
- ↑ Синдхи – культура, история, религия https://tureligious.com.ua/syndkhy-kultura-ystoryia-relyhyia/
- ↑ СИНДХИ http://www.endia.ru/sindhi.php
- ↑ a b народы мира / Синдхи http://www.etnolog.ru/people.php?id=SIND
