Амбон-Тимор халықтары
| Амбон-Тимор халықтары | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2,32 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
ислам (мұсылман-сүннит), христиандық (протестанттар мен католиктер) |
Амбон-Тимор халықтары — Шығыс Индонезия мен Шығыс Тимордағы халықтар тобы. Олар шығыс Кіші Зонд аралдарын (Флорес аралы, Солор және Алор архипелагтары, Тимор аралының көп бөлігі, Роти аралы) және Молукка аралының оңтүстік және орталық бөлігін мекендейді. Негізгілері: алорлар, ротилер, атондар, амбондықтар, ламахолоттар. Жалпы саны 2,32 миллионнан астам адам.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілдері аустронезиялық отбасының орталық аустронезия тобының оңтүстік молуккан, аруан және тимор бөлімдеріне жатады.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізінен мұсылман-сүнниттер мен христиандар (протестанттар мен католиктер).
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амбон-Тимор халықтарының қалыптасуы біздің дәуірімізге дейінгі 5-4 мыңжылдықтарға дейін созылған аустронезиялық қоныстанушылар мен аустронезиялық емес аборигендік популяциялардың ұзақ мерзімді байланыстарының нәтижесінде болды. 13-14 ғасырларда Шығыс Индонезияның кейбір аудандары явандық индуизм өркениетінің ықпал ету аймағына тартылды (Амбон, Улисс, Банда аралдары). 15 ғасырда мұнда ислам тарайды. 16 ғасырдан бастап португалдар, 17 ғасырдан бастап голландиялық отарлаушылар кезеңінде Амбон-Тимор халықтары Индонезияның көптеген саяси феодалдық құрылымдарына кірді: Гова Макасар сұлтандығы (оның ішінде Алор, Солор архипелагтары, Шығыс Флорес және Тимор), Тернат сұлтандығы (Амбон, Серам, Бору және т.б.), Тидор сұлтандығы (Серам аралының шығыс бөлігі және т. б.).
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мәдениеті мен кәсібі жағынан амбон-тимор халықтары біркелкі емес. Амбо-тимор халықтарының ең дамығандары (амбондар, бандандар) дәмдеуіштерді (қалампыр, мускат жаңғағы), копраны дайындаумен, бау-бақша және балық аулаумен айналысады. Тиморда және оған жақын аралдарда (Лети, Кисар және т.б.) мал шаруашылығы (ешкі, жылқы, қой) дамыған. Кейбір аудандарда мал саны көп, буйвол, жылқы, қаз, тауық, үйрек өсіріледі.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амбон-Тимор халықтарының қазіргі қоныстары жағалаулық, сызықтық немесе шашыраңқы орналасқан. Негізінен 19-шы және 20-шы ғасырдың басында жойылып кеткен дәстүрлі қоныстар (негри-лама) ішкі аймақтарда немесе жету қиын тасты мүйістерде орналасқан, маржан әктастарынан немесе бамбуктан жасалған бекіністер болды. Тұрғын үйлері жалпы индонезиялық үлгіде, төртбұрышты, қаңқалы, қадалы, верандамен қоршалған.[2]
Барлық амбоно-тимор халықтарына ортақ киімнің ең көне элементі – тоқыма матадан тігілген чидако. Қазір олардың орнын жалпы индонезиялық үлгідегі киімдер (сарондар, ерлерге арналған жейделер, әйелдерге арналған блузкалар және т.б.) және еуропалық киімдер басты.
Саго крахмалы – олардың асханасының негізі тағамы. Ол - пияздан, қышқыл көкөністерден, сірке суынан, дәмдеуіштер мен балық қосылған пісірілген, чоло-чоло соусымен дәмделген. Саго бәліштер мен нан жасау үшін қолданылады. Шаруашылық түріне қарай жүгері әртүрлі аймақтарда да қолданылады, одан торт, ботқа т.б. жасайды. Қала халқы Батыс Индонезияның тағам үлгісіне (дәмдеуіш пісірілген күріш) ауысуда.[3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/419607
- ↑ Расселение и состав амбоно-тиморских народов http://www.garshin.ru/linguistics/languages/australo-asian/austric/austronesian/mesonesian/#_ambon-timor
- ↑ Энциклопедия народов мира. Амбоно-тиморские народы http://www.etnolog.ru/people.php?id=AMBT
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
