Сибо
| сибо, сибэ, сибо маньчжу | |
| Сибо | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
189 400 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Сибо (өз атауы; сибо, сибэ, сибо маньчжу)[1] — Солтүстік-Шығыс және Солтүстік-Батыс Қытайдағы халық. Саны 189,4 мың адам. (2010, халық санағы).[2] Қытайдағы ресми түрде танылған 55 азшылық ұлттың құрамына кіреді. Олар негізінен Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданының солтүстік-батысында, ішінара Ляонин және Цзилинь провинцияларында тұрады. Шыңжаңда Сиболардың қоныстану орталығы Іле Қазақ автономиялық облысының құрамына кіретін Чапчал-Сибо автономиялық уезі болып табылады. Уез Іле өзенінің оңтүстік жағалауында, Құлжаның оңтүстігінде, Қазақстанның Алматы облысы шекарасында орналасқан.[3]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі сөйлеу тілі – маньчжур тілі, бірақ сибин диалектісі бар. Жазуы 1946 жылы өзгертілген маньчжур тілі, сонымен қатар қытай тілі. Сибу тілінің тілінің маньчжур бөлігі Маньчжурияға қарағанда әлдеқайда жақсы сақталған. Бұл себулердің салыстырмалы түрде оқшауланғандығына байланысты, сондықтан олардың қарым-қатынас тілі әлдеқайда аз өзгеріске ұшырады. Маньчжур және Сиби тілдеріне мемлекеттік деңгейде қолдау көрсетілуде. Қытайдың солтүстік-шығыс бөлігінде тұратын Сиболар қытай тілінде еркін сөйлейді.[4]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі діни көқарасы – шамандық, бұрын ламаизмді ұстанушылар да кездескен. Қазір зерттеушілердің айтуынша, олардың арасында көптеген атеистер де бар.[5]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сиболардың шығу тегі ежелгі сяньбэй, шивэй және чжурчэндермен байланысты. XVII ғасырдың ортасында Хулунбуйр өлкесінен сиболар Мергень, Цицихар, Фуюға қоныс аударған деген болжам бар. 1764 жылы Чахарларды тыныштандыру үшін Шыңжаңға Іле өзені аймағына 3000-нан астам адам қоныстандырылды.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері - мал шаруашылығы, аң аулау, балық аулау, егіншілікті біртіндеп игерді.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сиболар ру сияқты, фамилиясы бірдей адамдардың топтарына бөлінеді. Қазіргі кезге дейін олардың бір шаңырақтың астында үш буынның адамдарының бірге тұруы кең орын алған. Дәстүр бойынша, әкесінің көзі тірісінде ұлының жеке отау құруына болмайды.
Сиболардың тұрғын үйлері - негізгі кіреберісі оңтүстікке бағытталған, қаңқалы-сазды болып келеді, міндетті жантайма төсегі (кан) болады.
Ерлер киімі – күртеше, шалбар, қыста ұзын халат, әйелдерде ұзын тар көйлек, Қытайдың солтүстік-шығысындағыларға Қытайдың ықпалы күшті.
Тағамның негізін жарма, көкөністер, ет, балық, сүт өнімдері, сүт қосылған шай құрайды.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая советская энциклопедия СИБО https://bse.slovaronline.com/40516-SIBO
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3660563 Мұрағатталған 20 қарашаның 2022 жылы.
- ↑ Сибо https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/253604
- ↑ Сибо (народ) https://www.istmira.com/drugoe-razlichnye-temy/15800-sibo-narod.html
- ↑ Сибо (народ) https://school1208.ru/raznoe/sibo-narod.html Мұрағатталған 20 қарашаның 2022 жылы.
- ↑ a b народы мира / Сибо http://www.etnolog.ru/people.php?id=SIBO
