Малаялилер
| Малаяли | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
35 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Үндістан |
33 млн. |
 БАӘ |
800 000 |
 Сауд Арабиясы |
400 000 |
 Кувейт |
100 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Малаяли — Оңтүстік Үндістандағы адамдар, Керала штатының негізгі халқы.[1] Сондай-ақ парсы шығанағы елдерінде:Біріккен Араб Әмірліктері – 0,8 млн адам, Сауд Арабиясы – 0,4 млн адам, Кувейт – 0,1 млн адам, Оман – 0,1 млн адам, Катар – 0,1 млн адам. (Керала үкіметінің мәліметі бойынша, 2007), АҚШ та 179,9 мың адам (2000). Жалпы саны 35 миллион адам.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар малаялам тілінде сөйлейді (Дравид тілдер тобы, сонымен қатар тамилдердің, телугу және Үндістан мен Пәкістанның басқа да бірқатар халықтарының тілдері).[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Діни көзқарастары бойынша: - индуизм (60%), христиандық (25%) және мұсылман(15%); ежелгі культтер кең таралған (жергілікті құдайлар, ата-баба рухтары, киелі жыландар, т.б.)
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көптеген ғасырлар бойы малаялидің қоныстану аумағы бірнеше рет феодалдық князьдіктерге бөлінді, ішінара немесе толығымен Оңтүстік Үндістанның ірі мемлекеттерінің құрамына кірді. Малаяли территориясының бытыраңқылығы португал, голланд, содан кейін ағылшын отарлаушыларымен нығайтылды (16-20 ғасырлар); тек 1956 жылы Малаяли тұтас штат болып қайта қосылды.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Малаялилердің дәстүрлі кәсібі - егіншілік, күріш, маниок, бұршақ дақылдарын өсіреді; бау-бақша шаруашылығы дамыған. Үй малдары шаруашылығы (ірі және ұсақ мал), құс шаруашылығы дамыған. Шай, кофе, банан, манго, кокос пальмасы, каучук ағаштары (гевея), дәмдеуіштер плантациялары кең таралған. Жағалауда және бөлінген суларда балық аулау дамыған. Қолөнеден – кокос талшығынан тоқу, піл сүйегі мен ағашқа ою, күміс бұйымдар жасау орын алады.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Малаялилердің жоғары этникалық шоғырлануына қарамастан, олар әртүрлі әлеуметтік жүйелері, әртүрлі тұрғын үй түрлері, кәсіптері, тағамы, отбасылық тәртібі, салт-дәстүрлері бар касталарға бөлінген. Намбудири және бхаттадири брахмандары патрилокальды және патрилинейлі. Наярлар, тиялар, ежевалар матрилокальды және матрилиндік қауымдастықтар, олардың аналық нағашылар ретінде үлкен рөлі бар, үлкен үйлерде тұрады. Қазіргі кезеңде көп балалы отбасылар азаюда.
Дәстүрлі елді мекендері, бір ауыл жиі екіншісіне ауысады. Жоғары касталар өкілдерінің тұрғын үйлері - ағаш және шикі тастан салынған, екі қабатты көп бөлмелі үйлер. Тұрғын үйлер және шаруашылық ғимраттары саз немесе тас қабырғасы бар төртбұрышты ауламен қоршалған. Шаруа отбасыларының баспанасы – пальма жапырақтарымен жабылған, терезелері ағаш тормен жабылған, ағаштан жасалған, бір, екі бөлмелі үйлер. Кедейлердің лашықтары көбінесе бамбуктан жасалған қаңқасы бар қамыстардан құрастырылады.
Дәстүрлі киімі – лунги, екі бөлік матадан тұрады, оның біреуі белдік киімді (белдемше) құрайды, екіншісі кейде кеуде мен жауырынды жабады. Соңғы уақытқа дейін әйелдердің кеудесін жабу төменгі касталардың белгісі болды.
Дәстүрлі тағамдары – идли, бумен пісірілген күріш нандары, расам дәмдеуіштері тұнбасы, паял сүтіндегі тәтті күріш ботқасы, қамырға пісірілген көкөністер мен жемістер, балық. Кокос және басқа да өсімдік майлары қолданылады.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая Советская энциклопедия Малаяли https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/54462-malayali/
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2168922 Мұрағатталған 20 қыркүйектің 2022 жылы.
- ↑ Народы Индии http://www.turlocman.ru/india/7093
- ↑ Малаяли https://gufo.me/dict/bse/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%8F%D0%BB%D0%B8
- ↑ МАЛАЯЛИ http://www.endia.ru/malayaly.php
- ↑ народы мира / Малаяли http://www.etnolog.ru/people.php?id=MALL