Бирхорлар
| Birhul | |
| Бирхорлар | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
10 000(1998) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар, индуизм |
Бирхорлар (манкиди, манкрия, манкархия, ория тілінде - маймыл жегіштер; өз атаулары - бирхор, бихор, бирхар - орман адамы) — Үндістанның солтүстік-шығысындағы мунда тобына кіретін халық (Джаркханд, Орисса, Чхаттисгарх штаттары). Саны 10 мың адам. (1998).[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар мундари тілінің диалектісінде сөйлейді. Сонымен қатар мунда тілдері (хо, сантали) және үнді-арий (хинди, ория, бихари) тілдері де кең таралған.[2]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі нанымдарды сақталған. Соңғы кезде индуизмнің әсері байқалуда.[3]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бирхорлар отырықшы тұрмыс пен егіншілікке көшуде. Сол сияқты терушілікпен, аңшылықпен (әсіресе маймылдарға), бал жинауға және сатуға негізделген. Олар жүзімнің белгілі бір түрінің талшықтарынан арқан жасап, жақын маңдағы ауыл тұрғындарына базарларда сатады.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бирхорлар қоғамының негізі -отбасы болып табылады. Мұрагерлік ерлер бағыты арқылы өтеді. Киімдері, негізінен батыстық әсерлері бар дәстүрлі үнді киімдерінің үлгісінде. Олар өсімдіктер, құстар, жануарлар, өзендер және т.б. тотемдік кландарға (туыстас топ) бөлінеді. Бирхорлар тайпалар мен рулардың ережелерін ұстанады. Бирхор баласы бирхор қызына үйленуі керек, бірақ ұл мен қыздың руы бірдей болмауы керек. Ұл мен қыздың некеге тұруы әке мен шешеден үш ұрпаққа дейін туыстық қатынаста болмаған жағдайда ғана мүмкін болады.[4]
Бирхорлар тоғайда өмір сүретін десаулилердің қорғаншы рухтарына сенеді, аңшылық құдайы Сендра-бирге, маймыл құдайы Хануман-бирге, жолбарыс құдайы Бағ-бирге т.б. Утхлулардың 3-4 көшпелі тобы тотемдік атауға ие бір руды (танда) құрайды. Дүниенің жаратылуы, халықтың шығу тегі және туыстық қатынас туралы белгілі мифтер бар. Тұрғын үйлері – бұтақ пен жапырақтан жасалған лашықтар.[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1868562 Мұрағатталған 28 сәуірдің 2018 жылы.
- ↑ БИРХОРЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/1589-%D0%91%D0%98%D0%A0%D0%A5%D0%9E%D0%A0%D0%AB
- ↑ Значение слова БИРХОРЫ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1836832.html
- ↑ Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1748357
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бирхорлар http://www.etnolog.ru/people.php?id=BIRH
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
