Ли (халық)
| шай, сай, гэй, ха, хэ, моифу, цзунь | |
| Ли | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,2 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Ли (шай, сай, гэй, ха, хэ, моифу, цзунь) — Қытайдағы халық, Хайнань аралының байырғы халқы.[1] Жалпы саны 1,2 млн адам. (2000, халық санағы).[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар паратай отбасының ли тілінде сөйлейді. Солтүстік және оңтүстік диалектілері бар.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: дәстүрлі сенім.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шаруашылығының негізін суармалы егістік (күріш, көкөніс), сондай-ақ мал шаруашылығы (буйвол, зебу), балық аулау, аңшылық (уланған жебелері бар садақ пайдаланған), таулы аймақтарда – егіншілік пен терушілік. Пальмалардың әртүрлі түрлерін өсіреді.
Ли әйелдерінің тоқыма ісі жоғары бағаланады. Олар киім, төсек, кілем тігеді. Олардың техникасы тұтас дәстүр, білім ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Қолданылатын сызбалар әртүрлі белгілер мен ою-өрнектер болып табылады. Және әрбір белгінің өзіндік мәні бар. Сондай-ақ олар жүзім бұтасынан бұйымдар жасауды, керамика жасауды біледі.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
ХХ ғасырдың ортасына дейін ли бірнеше ауылдарды біріктіретін нақты шекаралары бар аумақтық қауымдастықтар (ком) болды, Ужишан аймағында ұжымдық дәстүрлері бар отбасылық және тайпалық қауымдар (вэнь мао, қытайлық хэму) болды. Отбасы шағын. Туыстық қатынас патрилиндік.
Жастар некеге дейінгі қарым-қатынас еркіндігін сақтап қалды, неке өзара келісім бойынша жасалды. Қыз некеге келіскеннен кейін, ол өз үйіне жас жігітті қабылдай алады (бұл 14-15 жасқа толғанда болады). Мұндай түннен кейін ерлі-зайыптылар бір-біріне сәйкес келетін-келмейтіні туралы шешім қабылдайды. Егер олай болмаса, онда жігіт басқа үйге кетеді, бірақ егер олар сәйкес келсе, онда жаңа отбасын құрады. Егер некеден тыс балалар туылса, онда қызының ата-анасы оларды тәрбиелеуге алады (бұл олар үшін қалыпты жағдай).
Үйлер толығымен бамбуктан салынған. Корпустың рамалық пішіні бар, шатыры бамбук жапырақтарымен жабылған.
Ерлер киімі – күртеше мен шалбар, кейде тізеге дейінгі алжапқыш, әйелдер киімі – күртеше мен кестелі және тоқылған өрнектері бар белдемше, көп мөлшердегі күміс әшекейлер пайдаланады.
Негізгі тағамдары - күріш, ет, балық, көкөністер. Бетал жапырақтарын шайнау жиі кездеседі.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Ли (народ) https://megabook.ru/article/%D0%9B%D0%B8%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2648882 Мұрағатталған 20 қыркүйектің 2022 жылы.
- ↑ Народность ли https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/642/1158.html
- ↑ ЛИ (НАРОД В КИТАЕ) https://slovaronline.com/browse/ed6be1c8-dd28-393d-aaeb-a1ea78d94f49/%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4-%D0%B2-%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B5
- ↑ Народ Ли https://goturist.ru/narod-li/ Мұрағатталған 20 қыркүйектің 2022 жылы.
- ↑ народы мира / Ли http://www.etnolog.ru/people.php?id=LICH
