Гуджар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Гуджар
Бүкіл халықтың саны

1 млн.(1992)

Ең көп таралған аймақтар

 Үндістан,  Пәкістан

Тілдері

гуджари тілі, пахари тілі

Діні

суннизм

ГуджарҮндістандағы және Пәкістанның шығысындағы этникалық қауымдастық.[1] Жалпы саны 1 млн. адам (1992).[2] Қазіргі уақытта олар бүкіл Үндістанда, негізінен Пенджаб және Раджастхан штаттарында қоныстанды, шығыста, Уттар-Прадеш және Мадхья-Прадеш штаттарында да кездеседі. Гуджарлар Пәкістан мен Ауғанстанда да тұрады.[3]

Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гуджари тілінде сөйлейді, пахари тілі де кең таралған.[4] Гуджар тілінде әртүрлі мәдениеттердің осы халыққа әсерін байқауға болады. Солтүстік гуджарларда Араб диалектілерінен көбірек сөздер бар, ал оңтүстігінде ағылшын және португал тілдерінен алынған сөздер бар.

Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дінге сенушілер: индуистар, бір бөлігі – сүнниттік мұсылмандар.[5] Дін сондай-ақ гуджарлар тұратын аумаққа әсер еткен тарихи өзгерістерді көрсетеді. Солтүстіктен оңтүстікке өтуге байланысты исламның ықпалы әлсірейді, индуизмнің таралуы айтарлықтай байқалады.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

9-11 ғасырлар аралығында Үндістанның батысында бірнеше Гуджар патшалықтары болды. Шығу тегі ұқсас джаттармен және раджпуттармен бірге олар Гурджара-Пратихара әулетінің негізін қалады. Гуджарлар тайпалық және касталық топтардан тұратын синдилердің, гуджаратилердің, пенджабилердің және раджастханилердің этногенезіне қатысты.[6]

Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гуджарлардың көпшілігі дәстүрлі кәсіпті — шалғайдағы мал шаруашылығы (буйволдар, қойлар, ешкілер), сонымен қатар олардың арасында қолөнердің алуан түрі кең таралған. Әсіресе, керамикалық бұйымдарды өндіру, зергерлік бұйымдар, ағаш және тері өңдеу салаларын ерекше бағалады. Сонымен қатар, гуджарлар бұрыннан тоқымашылықпен айналысқан. Олардың мақта және жібек маталары аймақта жақсы бағаланады.[7]

Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гуджарлар отбасы мен отбасылық өмірді құру мәселелеріне үлкен көңіл бөледі. Гуджарлардың түсінігінде қоғам белгілі бір касталарға бөлінген, ал неке тек бір деңгейдегі өкілдер арасында ғана мүмкін. Брахмандар ең жоғарғы каста болып саналады, ал дарджилер иерархияның төменгі сатыларына жатады. Бүгінде Үндістан үкіметі төменгі касталардан шыққан адамдарға жеңілдіктер бөледі, алалаушылықпен күреседі, бірақ бұл бөлу Гуджаратта және бүкіл Үндістанда әлі де өзекті.

Гуджар отбасы

Гуджарлардың дүниетанымы бойынша отбасы бір рет және өмір бойы құрылады. Сондықтан олардың арасында ажырасу өте сирек кездеседі. Ер адам жесір қалса, қайта үйленуге болады, бірақ бұл ереже әйелдерге қатысты емес.

Гуджарлар маталарымен танымал, бірақ олардың түсінігінде тоқу тек қолөнер ғана емес, нағыз өнер. Олардың арасында мата суретшісі мамандығы кең таралған. Мұндай суретшілер кенептерді халық эпосы мен ежелгі аңыздардың көріністерімен бояйды. Мұндай мата отбасына, үйлену тойы ретінде де керемет сыйлық болады. Кескіндеме - гуджарлардың шынайы құмарлығы, үнді миниатюрасын жасау оның негізгі өнеріне айналды. Кейінірек ол бүкіл Үндістанда танымал болды, бірақ ол Гуджаратта дүниеге келді. Миниатюраның мәні шағын шиыршықтарға мәтін мен кескіндерді шебер қолдану болып табылады. Көбінесе миниатюраларда діни мәтіндер болады. 14 ғасырға дейін гуджарлар мұндай суретті кітаптар үшін кептірілген пальма жапырақтарын пайдаланып қысқа мерзімде жасаған. Уақыт өте келе материалдар мен техникалар өзгеріп, миниатюралардың стилі күрделі және әдемі болды. Бүгінде бұл өнер арнайы мектептерде оқытылады.

Гуджарлар кәсіби әдебиет, музыка, би өнерін меңгерген. Шарандардың, әншілердің шеберлігі өнердің ең қызық түрі, олар алаңдарда өнер көрсетеді және олардың ән айтуынан гуджарлардың тарихы туралы білуге немесе үнді мифінің қызықты эпизодымен танысуға болады.

Гуджар асханасының дәстүрлі тағамдары жарма, ұн және тәттілерден жасалған өнімдер болып табылады. Жоғарғы касталардың өкілдері көбінесе вегетарианшылар болып табылады, бір қызығы, вегетариандық емес тағамды ер адамдар жиі тұтынады. Төменгі касталар арасында алкогольдік сусындарды өндіру және тұтыну жиі кездеседі, ал брахман немесе кшатрия оған рұқсат бермейді. Сүйікті тағамы - Чапатис, бұл көкөніс қосылған ыстық пирожныйлар.

Гуджарлар жеріне барған көптеген туристер екі параллель әлемге тап болған сияқты, олардың бірі қазіргіге өте ұқсас, екіншісі өткенге апарады. Мұның сыры қазіргі ғасыр ырғағын қалаларда сақтағанымен, ауылдық елді мекендерде ата-баба жерінің ежелгі әдет-ғұрпын, мәдениетін сақтауға тырысатын гуджарлардың мәдениеті.[8]


Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D1%80
  2. Энциклопедический словарь, 1998 г. https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D1%80
  3. Энциклопедия КругосветЭнциклопедия Кругосвет https://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/GURDZHARI.html
  4. Әлем халықтарының энциклопедиясы. Гуджар http://www.etnolog.ru/people.php?id=GUDZ
  5. Современная энциклопедия ГУДЖАР https://rus-modern-enc.slovaronline.com/3214-%D0%93%D0%A3%D0%94%D0%96%D0%90%D0%A0
  6. Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1934825 Мұрағатталған 16 маусымның 2022 жылы.
  7. МИР ИСТОРИИ - WOH https://zen.yandex.ru/media/history_world/gudjary--kto-takie-5c73c5eb00500800b3d6d1e8
  8. Гуджары – торговцы с призванием художников https://musaget.ru/gudzhary-kto-takie