Апатани
| Апатани | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
43 700 (2011) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанушылар |
Апатани (тании, нисю, ни) — Үндістанның солтүстік-шығысындағы халық. Олар Гималайдың оңтүстік-шығысындағы Субансири өзенінің алабында тұрады. Саны 43 700 (2011).[1] 12 000-ға жуық апатани орталығы Хаполиде теңіз деңгейінен бір жарым мың метрден астам биіктікте орналасқан Зиро аймағындағы 12 ауылында жинақы түрде қоныстанған.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар қытай-тибет отбасының орталық тобының апатани тілінде сөйлейді.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Діні - дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанушылар.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі – егіншілік (негізінен суармалы күріш өсіру), сонымен қатар шошқа мен митхан бұқаларын өсіреді. Тоқу, тоқымашылық, керамика, металл пышақ жасау жақсы дамыған. Олар ақшаға мән бермейді, өйткені олар табиғи алмасумен есептеседі. Өзен жағасында ежелден қияр, шпинат, темекі, тары өсіреді. Қамыс пен басқа да өсімдіктерді тағамға қосатын тұз тапио өндіру үшін пайдаланады. Жазық алқаптарда балық өсіреді.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Апатанилерді әйелдерінің мұрнына ағаш тығындар салып, беттерінде татуировкасына қарап оңай тануға болады. Апатани әйелдері бір кездері керемет әдемі болған және олардың көршілері оларды үнемі ұрлап кетіп отырған, сондықтан ақсақалдар олардың беттерін кесуді бұйырғаннан кейін, ұрлық тоқтады деген аңыз бар. Бір кездері оларда құлдық болған, бірақ қазір олар касталарды құрап, тапқа бөлінуде. Олар жеке меншікті бағалайды, тіпті шектен тыс баюға қарсы әдет-ғұрыптары бар. Халықтың өмірін ақсақалдар реттейді, олар даулы жағдайларда алғашқы қанға дейін сот жекпе-жегін тағайындайды. Ұрыста жарақат алған немесе қаза тапқаны үшін жалдамалыларға немесе олардың туыстарына өтемақы төленеді. Бірақ тұтастай алғанда, апатандықтар өте бейбіт халық және жанжалды бейбіт жолмен шешуді қалайды.[2]
Міндетті түрде атап өтілетін ең маңызды оқиға-күйеуінің әйелі үшін төлем төлеуі. Бұл үйлену күнінде болуы мүмкін, бірақ көбінесе кейін болады. Күйеуі әйеліне бірнеше жыл өткен соң ондаған бұқаларды береді.
Апатанилар үйлерді бамбуктан салады және тек қадалары ағаштан жасалған. Үй салу - қарапайым, қажетті материалды жинау қиынырақ, дайындыққа айлар кетеді. Құрылыстың өзі әрқашан жақсы ұйымдастырылады, оған бүкіл ауылдың ер адамдары қатысады: таңертеңнен бастап, күн батқанша жұмысты аяқтайды. Ал әйелдер оларға тамақ дайындайды. Ұзын үйде өздері, ал малдары үйдің астында тұрады. Көбінесе бір үйде бірнеше отбасы бірге тұрады, әрқайсысының жеке ошағы бар, барлығы кешкі уақытта дала жұмыстарынан кейін бас қосып, күріш сырасын ішеді. Апатанилар сиыр сүтін ішпейді. Базардан кішкентай торайларды сатып алып, етке өсіреді.[3]
Олардың екі үлкен фестивалі бар - Дри және Миоко. Шілдеде Дри ауылшаруашылық фестивалі мол өнім мен бүкіл адамзат үшін гүлдену туралы дұғалармен атап өтіледі. Фестивальде орындалатын негізгі мәдени бағдарламалар – Паку Иту, Даминда, Пири биі, т.б. Миоко - достық мерекесі, қазіргі достық күніне ұқсас, бірақ айырмашылығы, ол наурыздың аяғынан сәуірдің соңына дейін бір айға жуық тойланады. Апатанилер өздерінің тектерін аталық жолмен қадағалайды.
Әйелдер киімі – тізеге дейін кең көйлек, ерлердікі – белдемше мен шапан, тоқылған қалпақ киеді.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Народ апатани https://www.hmong.press/wiki/Apatani_people#cite_note-1(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Апатани: хранящие предания о динозаврах и уродующие женщин https://pikabu.ru/story/apatani_khranyashchie_predaniya_o_dinozavrakh_i_uroduyushchie_zhenshchin_6680450
- ↑ Почему женщины племени апатани уродовали свою внешность: личная история https://www.vokrugsveta.ru/article/213017/
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Апатани http://www.etnolog.ru/people.php?id=APAT
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
