Ифугао
| Ифугао | |
| ипугау, ифугау, ипугав | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
180 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
ежелгі нанымдар |
Ифугао — Филиппин аумағында тұратын халық.[1] Негізінен орталық Лусонда тұрады.[2] Халық саны 180 000.[3]
Этнонимі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]«Ифугао» термині «жердегі адамдар», «адамдар» дегенді білдіретін «ипуго» сөзінен шыққан. Бұл сонымен қатар «төбеден», «дөң» дегенді білдіреді. Бұл сөзбе-сөз «тау адамдары» дегенді білдіреді. Игорот немесе Ygolote термині испан жаулап алушыларының тау халқы үшін қолданған термині болды.[4]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тілі – ифугао, аустронезия тілдерінің батыс аустронезия тобына жатады. Филиппин тілдерінің ішінде орталық кордилеран тобына жатады. Бірқатар диалектілері бар: амганад, айянган, байнинан, банауэ, батад, бурнай, кабабуйян, кианган, маяояо.[5]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Инфугаолардың көпшілігі ежелгі нанымдарды сақтайды (20 ғасырдың басына дейін бас аулау рәсімдерде орын алды), кейбіреулері христиан дінін қабылдады.[6]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ифугаолар дәстүрлі түрде жасанды террасаларда егіншілікпен айналысқан. Олар жүгері, күріш, таро, тәтті картоп, мақта, әртүрлі көкөніс өсімдіктерін өсірді.
Мал шаруашылығы дамымаған. Ифугаолар ешкі, шошқа, тауықтарды ұстады, бірақ оларды тек діни рәсімдерде құрбандық шалу үшін пайдаланды. Ет жабайы аңдарды аулау арқылы алынды. Олар аң аулауда үнемі найзаны пайдаланды.
Қолөнерден металл, ағаш өңдеп, тоқымашылықпен, керамикамен айналысқан.[7] Ағаш ою, бамбук пен ротаннан тоқу дамыды, ұсталық (ерлер үшін), мақтадан арқалық тоқыма станогында тоқу (әйелдер үшін, кесте тігу кең таралған).[8]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Туыстық есеп екі жақты, отбасы моногамды. Кадангиндар ішінара көпнекелікті сақтайды, бірақ тек бірінші әйелінің балалары мұрагер болып саналады. Неке тараптардың өзара келісімі бойынша жасалады.[9]
Дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ифугао елді мекендері шағын, тәртіпсіз орналасқан 8-12 үйден тұрады. Тұрғын үйлері қадаларда, бірақ сонымен бірге жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, төбесі төмен, жабын шөптермен жабылған үйлер де бар. Өнімдер төбеге ілінген торларда сақталады. Ошақ бұрышта, оған тамақ тек салқын және жаңбырлы ауа-райында пісіріледі. Түтін шатырдағы тесік арқылы шығады. Төбені ұстап тұрған арқалық ағаштан ойылған буйвол басымен (булол) немесе зұлым рухтардан жасалған тұмарлармен безендірілген.[10]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі киімі – белдемше тәрізді жамбасты жауып тұратын мата жабындысы, оған балта немесе пышақ тығылады. Зергерлік бұйымдар молынан тағылады (моншақтар, сырғалар, татуировкалар). 20-ғасырдың екінші жартысынан бастап заманауи киімдер кең тарала бастады.[11]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі тағам — өсімдік (күріш, көкөністер, жемістер), балық (су тасқыны алқаптарында өсіріледі), мереке күндері — құрбандыққа шалынған малдың еті. Бетель жапырақтарын шайнау, күріштен алкогольдік сусын дайындайды.[12]
Фольклоры
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ифугаода "Худхуд" поэтикалық эпосы бар, жеке эпизодтар егін жинау кезінде айтылады, солист жетекші рөл атқарады, ал басқа орақшылар хормен жауап береді. Эпостың кейіпкерлері - кадангяндар (мәртебесі жоғары бай адамдар), мысалы, Буган, кадангян әйел, ол ағасы Динулаван сияқты батыл күреседі және өзінің жұбайын тек ағасының белбеуіне қылышпен жақындай алатын ер адамды іздейді.[13]
Сілтеме
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Ифугао
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао халқы. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао халқы, Филиппин архипелагы. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Этнографиялық очерктер. Оңтүстік-Шығыс Азия халықтары. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао (СИЭ, 1965). Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао халқы - Филиппиндегі этникалық топ туралы. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
- ↑ Ифугао. Тексерілді, 22 тамыз 2024.
