Кадазан
| Кадазан | |
| оранг-дусун, дусун, идаан | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
500 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Малайзия |
475 000 |
 Индонезия |
15 000 |
 Бруней |
10 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар, христиандық, католицизм | |
Кадазан (өз атауы; оранг-дусун, дусун, идаан)[1] — Малайзиядағы (Сабах штаты), Индонезиядағы және Брунейдегі Даяк тобының халқы.[2] Жалпы саны 500 мың адамды құрайтын ұлт. Қоныстанған негізгі елдері: Малайзияда – 475 мың, Индонезияда – 15 мың, Брунейде – 10 мың адам.[3]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олар аустронезиялық отбасының батыс аустронезия тобының кадазан тілінде сөйлейді. Малай тілінде де сөйлейді.[4]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: дәстүрлі нанымдар, бір бөлігі – христиандар, католиктер.[5]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік (күріш). Сонымен қатар балық аулау және аң аулауда дамыған. Шошқа, құс, аздаған ірі қара мал өсіріледі. Көркемдік қолөнерден – тоқу, ұсталық, ротанг тоқу бар.[6]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бастапқыда ішкі биік таулы аймақтарды мекендеген, олар бірнеше ғасыр бұрын жазықтар мен жағалаудағы ойпаңдарда пайда болған. Әлеуметтік ұйым көп құрылымды, мүліктік және әлеуметтік саралау, этникалық топтасу күшейе түсуде. Шағын отбасы басым.
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауылдық қоғамдастық 1-3 ұзын үйден тұратын ауылда тұрады, олар көбіне өзен жағасында орналысқан. Сонымен қатар бір отбасылық жер үсті немесе қадаларда орнатылған үйлер кең таралуда. Үйдің бойында ашық кіреберіс, ал ішінде дәліз және тұрғын үй бар. Әр отбасының жеке қонақ бөлмесі, оның үстіндегі шатыры және верандасы бар галерея бөлігі бар.[7]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бұрынғы дәстүрлі киімдері (әйелдер үшін саронг пен кайн, ерлер үшін жабынды киімдер) малай және еуропалық костюмдермен алмастырылуда.
Жақында саронгтың орнына ер адамдар қысқа шалбар мен қысқа жеңді жейделер киеді. Әйелдер киімі ротан сақиналарынан жасалған және түрлі-түсті тоқылған өрнекпен безендірілген қысқа саронгтан тұрады.[8]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі Кадазан асханасы негізінен қайнату немесе майдың аз қолданылуын және жергілікті ингредиенттерді, әсіресе бамбук өсінділерін, саго және тұщы су балықтарын ерекше пайдалануды қамтиды. Соя соусы мен чили үлпектері қосылған піспеген мангоның қарапайым жеңіл тағамдарынан бастап, түскі деп аталатын әртүрлі маринадталған тағамдарға дейін, ыстық және өткір дәмі немесе ашыту әдістері дәстүрлі Кадазан пісірудің негізгі сипаттамасы болып табылады. Ең танымал Кадазан тағамдарының бірі - хина. Бұл цитрус шырынында, зімбірде, пиязда және ащы асқабақ пен үгітілген кептірілген бамбанган сияқты басқа ингредиенттерде маринадталған шикі балық бөліктерінің салаты.[9]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазіргі энциклопедия – Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Калимантан Даяктар. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Иллюстрацияланған энциклопедиялық сөздік. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Кадазан. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
- ↑ Кадазан халқы. Тексерілді, 23 тамыз 2024.
