Явалықтар
| Явалықтар | |
| вонг ява | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
95,2 млн | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Явалықтар (вонг ява) — Индонезиядағы ұлт. Ява аралы мен Калимантанның кейбір аудандарында шоғырланған. Малайзияда, Сингапурда, Аустралияда, Жаңа Каледония мен Нидерланд елдерінде де тұрады. Халқы 95,2 млн адам (2010, халық санағы).[1] Антропология жағынан оңтүстік-азиялық өтпелі нәсілге жатады.
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Австронезий отбасындағы ява тілінде сөйлейді.[2] Индонезия тілі де явалықтар арасында кеңінен тараған.
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Діншге сенушілер сүнниттік мұсылмандар, аздап христиандар да кездеседі.[3]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мамандар явалықтардың ата-бабалары қазіргі отандарына б.з.б. 1-мыңжылдық ортасында келген, кейіннен Үндістанның мәдени ықпалына түскен деп жорамалдайды. Ұлт ретінде шоғырлану үрдісі Маджапахит империясы (1293 – 1520 ж. шамасы) тұсында жанданған. 17 ғасырдың бас кезінен Нидерландының (Голландия) отарына айналып, бірнеше ғасыр бойы үлттық езгіге ұшырады.[4]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі кәсібі – егіншілік. Күріш, жүгері, кассава, батат, жер жаңғақ,бұршақ, банан, кокос, т.б. тропиктік дәнді-дақылдар егеді. Мүйізді ірі қара ұстайды, құс шаруашылығымен айналысып, жасанды су қоймаларында балық өсіреді. Теңіз жағалауының тұрғындары ежелден балық аулаумен күнелткен. Халық арасында қолөнер (тоқымашылық, ұсталық, зергерлік, ағаш ою, т.б.) дамыған.
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Явалықтар қоғамы ұзақ уақытқа дейін вонг чилик (жұмысшылар мен шаруалар), сантри (саудагерлер мен қолөнершілер, дін тұтынушылар), прийяи (шенеуніктер, зиялылар), ндара (ақсүйектер) касталарына бөлініп келді. Туыстық қатынастары гавайлықтар мен ағылшындарға жақын. Явалықтар бай ұлттық әдебиетін, сәулет өнерін, музыкасы мен театрын сақтап қалған.
Баспаналары каркасты-бағаналы болып келеді, оның қабырғалары өрілген бамбуктен көтерілді, екі не төрт жаққа бағытталған шатыры пальма жапырақтарымен немесе қыш тастармен жабылады.
Ұлттық киімдері – каин, саронг. Ерлер күртеше, әйелдер кеудешені жауып тұратын кембен, ашық кофта киіп, иықтан түсіп тұратын орамал (сленданг), сан алуан әшекейлер тағып жүреді. Бастарына пүліштен жасалған пичи, икет (орамал түрі) киеді.
Дәстүрлі тағамдары күрішке негізделген. Балықтан дайындалған тағам түрлері де көп.[5]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4933973
- ↑ Большая Советская энциклопедия ЯВАНЦЫ https://rus-bse.slovaronline.com/94669-%D0%AF%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ Яванцы https://megabook.ru/article/%D0%AF%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ Қазақ энциклопедиясы, 10 - том
- ↑ народы мира / Яванцы http://www.etnolog.ru/people.php?id=YAVA
