Мэньба (Монпа)
| Мэньба | |
| монба, монпа | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
61 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Үндістан |
50 000 |
 Қытай |
8 900 |
 Бутан |
2 500 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Мэньба (монба, монпа) — Гималайдың шығысындағы тибет-бирма халқы. Олар Үндістанда Аруначал-Прадеш штатында (50 мың адам), Қытайда Тибеттің оңтүстігіндегі Цона ауданында (8923 адам, 2000 санақ), сонымен қатар Бутанда (2500 адам) тұрады. Олар Қытайдың ресми түрде танылған 56 халқының бірі.[1]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мэньба тілі қытай-тибет тілдер семьясының тибет-бирма тілдер тобының тибет тіл тармағына жатады. Тибетте тұрып, тибеттіктермен тығыз байланыста болған мэньбалар тибет тілін жетік меңгерген. Мэньбалардың өз жазуы жоқ, тибет жазуын қолданады.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дінге сенушілердің діни байланысы: буддистер.[3][4]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тарихшылар анықтаған Мэньба халық аңыздарында 500-600 ж. біздің эрамызға дейін олардың Манил немесе Ломон деп аталатын өз мемлекеті болған. Мемлекет ыдырағаннан кейін мэньба тайпалары Тибет билігінде болды.[5]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі дәстүрлі кәсіптері суармалы егістік (күріш, бидай, қарақұмық, көкөністер), мал шаруашылығы (буйвол, қодас, жылқы, қой), бау-бақша. Қолөнерден – тоқыма, бамбук тоқу, ағаш ою дамыған. Мәдени жағынан тибеттіктерге жақын. [6]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Діни өмір мен дәстүрлі рухани мәдениеттің орталықтары монастырьлар болып табылады, онда бетперде киген пантомималық қойылымдар (цама сияқты) өткізілетін. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Отбасы шағын, қауым дәстүрі – қауым кеңесі, ақсақалдар.[7]
Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мэнбалар екі қабатты тас үйлерде тұрады, олардың есіктері мен терезелері ашық оюланған маңдайша жақтаулармен безендірілген.[8]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ерлер киімі – шалбар, жейде, үстіне – белдемшелі халат, әйелдер – кофта, жеңсіз күртеше, белдемше, қыста – халат киеді. Ерлер де, әйелдер де шашын өреді.[9]
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Азық-түліктерінде ет және сүт өнімдері, күріш, қуырылған арпа ұны (цамба) басым.[10]
Сілтеме
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Мэньба (Монпа)
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Мэнба халқы. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Қытай-Мэньба халқы. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 361. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
- ↑ Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Мэньба. Тексерілді, 11 қазан 2024.
- ↑ Монпа. Тексерілді, 11 қазан 2024.
